احتباس ادرار زمانی است که مثانه شما به طور کامل تخلیه نمی شود. این بیماری در مردان شایع تر از زنان است، به ویژه در افراد سنین بالاتر (بعد از ۸۰ سالگی).
وقتی احتباس ادرار دارید، ممکن است بعد از ادرار کردن مثانه شما همچنان پر بماند به این دلیل که تمام ادرار تخلیه نمی‌شود. حتی بعد از دفع ادرار با حجم زیاد، ممکن است باز احساس کنید که هنوز ادرار دارید. زمانی که این مورد به طور ناگهانی شروع شود و شما نتوانید ادرار کنید، به آن احتباس ادراری حاد می‌گویند. اگر مدت زیادی طول بکشد و همچنان بتوانید ادرار کنید اما مثانه‌تان به طور کامل تخلیه نمی‌شود، به آن احتباس ادراری مزمن می‌گویند.
علائم احتباس ادراری حاد و مزمن ممکن است کمی متفاوت باشد.
احتباس ادراری که به طور ناگهانی ظاهر می‌شود می‌تواند خطرناک باشد. ممکن است احساس کنید که به شدت نیاز به ادرار کردن دارید، اما وقتی می‌خواهید ادرار کنید، نمی‌توانید.
اگر برای مدت طولانی قادر به ادرار کردن نباشید، می‌توانید درد یا ناراحتی شدید را در قسمت پایین شکم احساس کنید، به این دلیل که مثانه شما به انبساط ادامه می‌دهد و به اعصاب و بافت‌های اطراف فشار وارد می‌کند. در این حالت، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
این احتباس زمانی اتفاق می‌افتد که می‌توانید ادرار کنید اما تمام ادرارتان تخلیه نمی‌شود. با گذشت زمان، باقیمانده ادرار در مثانه تجمع پیدا می‌کند و شما را در معرض سمومی قرار می‌دهد که از بدن‌تان آزاد شده است.
با گذشت زمان، این بیماری مزمن می‌تواند عوارضی هم ایجاد کند. اگر علائم زیر را دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید:
مثانه که ادرار را نگه می‌دارد، بخشی از دستگاه ادراری تحتانی و شامل بخش‌های زیر است:
و اما چیزی که موقع ادرار کردن اتفاق می‌افتد:
چندین دلیل احتمالی برای احتباس ادرار وجود دارد که می‌تواند بر هر یک از این قسمت‌ها یا فرآیندها تأثیر بگذارد.
زمانی اتفاق می‌افتد که چیزی مانع خروج ادرار از مثانه شود.
اگر چیزی به طور ناگهانی مانع خروج ادرار شود، باعث احتباس ادرار حاد می‌شود. اگر انسداد در طول زمان به آرامی اتفاق بیفتد و همچنان اجازه دهد مقداری ادرار خارج شود، منجر به احتباس مزمن ادرار می‌شود.
بعضی از دلایل احتمالی انسداد عبارتند از :
بعضی از داروها به دلیل ضعف عضلانی یا علائمی که اسفنکتر داخلی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می توانند منجر به احتباس ادرار شوند، از جمله:
آسیب یا اختلال در اعصاب نزدیک دستگاه ادراری می‌تواند منجر به مشکلات ادرار شود، چون مشکلات این اعصاب ارسال سیگنال‌های عصبی به مغز و بازگشت به بدن را دشوارتر می‌کند؛ سیگنال‌هایی که برای کمک به تحریک میل به ادرار کردن لازم‌اند.
بعضی از علل احتمالی مشکلات عصبی که می‌توانند منجر به احتباس ادرار شوند:
ممکن است متوجه شوید که بلافاصله بعد از جراحی مثل جراحی تعویض ستون فقرات یا مفصل، ادرار کردن برای شما مشکل است. احتمال احتباس ادرار بعد از جراحی تعویض مفصل ۱.۵ برابر بیشتر از سایر جراحی‌هاست. طبق مطالعات، تقریباً ۶۰٪ از افراد بلافاصله بعد از جراحی ستون فقرات مقداری احتباس ادراری دارند.
بیش از ۵۰٪ احتباس ادرار در مردان به پروستات مربوط می‌شود چون خیلی نزدیک به دستگاه ادراری تحتانی است. احتباس ادرار می‌تواند به دلیل توده‌های خوش خیم و سرطانی، مثل تومورها یا ایجاد بافت در شرایطی مثل هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) ایجاد شود. این توده‌ها می‌توانند مجرای ادرار را مسدود و ادرار کردن را سخت‌تر کنند.
رشد پروستات ناشی از سن‌و‌سال معمولی است، حتی زمانی که بافت‌های سرطانی درگیر نیستند. تا ۹۰٪ مردان تا سن ۸۰ سالگی دچار بزرگی پروستات می‌شوند.
علل احتمالی انسداد در مردان عبارتند از:
مردان ختنه نشده هم ممکن است این موارد را تجربه کنند:
عفونت یا تورم در دستگاه ادراری تحتانی می‌تواند منجر به احتباس ادرار شود:
آسیب به آلت تناسلی می‌تواند باعث تورمی شود که مجرای ادرار یا سایر قسمت‌های داخلی دستگاه ادراری تحتانی را مسدود کند و مانع از خروج ادرار شود.
چند علت رایج خاص برای احتباس ادرار زنان وجود دارد:
یک توده خوش خیم یا سرطانی در رحم می‌تواند مثانه یا مجرای ادرار را منقبض کند و مانع از خروج ادرار شود.
سایر انسدادهای رایج عبارتند از:
عفونتی به نام ولوواژینیت قسمت خارجی واژن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به احتباس ادرار شود. عفونت‌های مثانه و عفونت‌های مجاری ادراری نیز می‌توانند باعث احتباس ادرار شوند.
برای تشخیص احتباس ادرار، پزشک اورولوژیست ابتدا در مورد سابقه علائم شما سوالاتی می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. معاینه فیزیکی شامل معاینه اندام تناسلی و راست روده به منظور بررسی علائمی است که با تاثیر بر نواحی اطراف می‌تواند بر دستگاه ادراری هم تأثیر بگذارد.
آزمایشات دیگری که ممکن است برای تأیید تشخیص استفاده شوند عبارتند از:
برای احتباس حاد ادرار به درمان فوری نیاز است که برای این منظور و با استفاده از بی حسی موضعی یک سوند برای کمک به تخلیه سریع ادرار وارد بدن می‌شود.
اگر سوند کار نمی‌کند یا به دلیل آسیب یا شرایط دیگر نمی‌شود از آن استفاده کرد، پزشک ممکن است یک سوند سوپراپوبیک را در پوست بالای مثانه قرار دهد تا ادرار را تخلیه کند.
اگر احتباس مزمن ادرار یا عوارض ناشی از این بیماری را تجربه می‌کنید، ممکن است به درمان طولانی مدت یا مداوم بیشتری نیاز داشته باشید.
فوراً از یک کاتتر یا سوند برای تخلیه ادرار در مثانه استفاده می‌شود که در صورت عدم درمان علت، در بدن می‌ماند. سوندها معمولاً یک راه حل طولانی مدت نیستند و استفاده مکرر از آنها می‌تواند عوارضی مثل عفونت ناشی از ورود باکتری به بدن را ایجاد کند.
اگر برای درمان احتباس مزمن ادرار نیاز به استفاده از سوند در خانه دارید، باید چندین بار در روز تعویض شوند تا از عوارض جلوگیری شود. یک پزشک به شما نحوه استفاده ایمن از سوند را نشان می‌دهد تا بتوانید بدون نیاز به کمک پزشکی آنها را تعویض کنید.
مجرای ادرار را می‌شود با قرار دادن لوله‌های کوچک در آن که می تواند به باز شدن تنگی کمک کند، به طور ایمن گشاد (باز) کرد. پزشک به‌تدریج اندازه لوله وارد شده را افزایش می‌دهد تا در نهایت مجرای ادرار به اندازه‌ای گشاد شود که بتواند ادرار را آزاد کند.
پزشک همچنین می تواند یک بالون را به داخل مجرای ادرار هدایت و به آرامی بادش کند تا تنگی را از بین ببرد. پزشک ممکن است یک لوله کوچک به نام استنت را وارد کند که می‌تواند باز شود و به جریان ادرار کمک کند. استنت ممکن است برای مدت طولانی در مجرای ادرار باقی بماند تا مطمئن شوید که احتباس ادرار دیگر به پایان رسیده.
سیستوسکوپ یک لوله منعطف با یک نور و دوربین در انتهای آنست که می‌تواند به مجرای ادرار وارد شود تا پزشک بتواند داخل مثانه را مشاهده کند. این می‌تواند به او کمک کند هر گونه انسداد، مثل سنگ، را در دستگاه ادراری تحتانی پیدا کند و آنها را از بین ببرد.
داروهایی که می‌توانند به درمان احتباس ادرار کمک کنند عبارتند از:
اگر داروها و تغییرات شیوه زندگی به رفع احتباس ادراری کمک نکند، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
برای مردان، پزشک ممکن است بتواند ابزاری را از طریق مجرای ادرار وارد کند و با استفاده از یک ابزار تخصصی یا لیزر از شر انسداد خلاص شود. این جراحی‌ها معمولاً تهاجمی نیستند و به حداقل زمان بهبودی نیاز دارند. همچنین معمولاً می‌توانید در همان روز ترخیص شوید.
برخی از گزینه‌های جراحی برای احتباس ادرار عبارتند از:
بعضی جراحی ها ممکن است به روش لاپاراسکوپی (فقط با چند برش کوچک و یک دوربین کوچک با ابزار جراحی) یا در شرایط پیچیده‌تر با باز کردن پوست و بافت نزدیک ناحیه انجام شوند، از جمله:
تخلیه سریع مثانه پر می‌تواند منجر به پر شدن مجدد مثانه شما با سرعت بیشتری شود. چنین علامتی فقط برای ۲۴ ساعت اتفاق می‌افتد و هیچ مشکل اساسی ایجاد نمی‌کند. با این حال، می‌تواند باعث از دست رفتن مقدار زیادی نمک و آب از بدن و منجر به کم آبی بدن و کاهش خطرناک فشار خون شود.
این شرایط اگر در طول زمان نظارت نشود، می‌تواند خطرناک باشد. در چنین شرایطی پزشک ممکن است بخواهد که به طور مداوم مراقب میزان مایعات و الکترولیت‌هایی باشد که هنگام ادرار کردن از دست می‌دهید تا بتواند میزان نوشیدنی را برای ثابت نگه داشتن این سطوح توصیه کند.
به این منظور، پزشک توصیه می‌کند که سوند را تا زمانی که مقدار مناسبی ادرار تولید کنید، نگه دارید تا تولید ادرار شما کنترل شود. با گذشت زمان، نگه داشتن سوند برای مدت طولانی می‌تواند باعث موارد زیر شود:
احتباس مزمن ادراری درمان نشده می‌تواند در اثر تخلیه نشدن ادرار منجر به آسیب کلیه و عوارض زیر شود:
تشخیص احتباس ادراری حاد یا مزمن معمولاً آسان است، به خصوص اگر بعد از مشاهده تغییرات در ادرار خود به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
ممکن است از چندین نوع درمان برای کمک به مدیریت علائم و کاهش خطر عوارض استفاده شود. در برخی موارد، ممکن است به درمان طولانی مدت مثل سوند نیاز داشته باشید تا زمانی که مطمئن شوید مثانه شما قادر به آزادسازی کامل ادرار است.
منبع: Health Line
