پرولاپس رحم یا افتادگی رحم (انگلیسی: Uterine prolapse) زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات و رباط‌های کف لگن کشیده و ضعیف می‌شوند و دیگر نمی‌توانند رحم را به حد کافی حمایت کنند. در نتیجه، رحم به داخل واژن می‌لغزد یا از آن بیرون می‌زند.
افتادگی رحم در زنان در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما اغلب زنان یائسه را که یک یا چند زایمان واژینال (طبیعی) داشته‌اند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. افتادگی خفیف رحم معمولاً نیازی به درمان ندارد، اما اگر باعث ناراحتی شما شده یا زندگی عادی شما را مختل کرده، می‌توانید از درمان آن سود ببرید.
علائم افتادگی یا پرولاپس رحم
افتادگی خفیف رحم معمولاً علائم یا نشانه‌ای ندارد؛ اما علائم و نشانه‌های افتادگی متوسط تا شدید رحم عبارتند از:
- احساس سنگینی یا کشیدگی در ناحیه لگن
- بافتی که از واژن شما بیرون زده است
- مشکلات ادراری، مثل نشت ادرار (بی اختیاری) یا احتباس ادرار
- مشکل در اجابت مزاج
- احساس می‌کنید که در دهانه رحم‌تان توپ کوچکی قرار دارد یا انگار چیزی می‌خواهد از واژن شما بیرون بیفتد
- نگرانی‌های جنسی، مانند احساس شلی در بافت واژن
اغلب، این علائم، صبح‌ها کمتر آزاردهنده هستند و با گذشت روز بدتر می‌شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم و نشانه‌های افتادگی رحم آزاردهنده شد و فعالیت‌های عادی شما را مختل کرد، به پزشک اورولوژیست مراجعه کنید تا در مورد گزینه‌هایتان صحبت کنید.
علل افتادگی یا پرولاپس رحم
افتادگی رحم ناشی از ضعیف شدن عضلات لگن و بافت‌های حمایتی است و علل این ضعف عبارتند از:
- بارداری
- دوران بارداری و زایمان سخت یا صدمه دیدن در حین زایمان
- زایمان یک نوزاد بزرگ
- اضافه وزن یا چاق بودن
- کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی
- یبوست مزمن یا زور زدن در حین اجابت مزاج
- سرفه مزمن یا برونشیت
- بارها و بارها بلند کردن اجسام سنگین
عوامل تشدید افتادگی یا پرولاپس رحم
عواملی که می‌توانند خطر افتادگی رحم را افزایش بدهند عبارتند از:
- یک یا چند بارداری و زایمان طبیعی
- به دنیا آوردن یک نوزاد بزرگ
- افزایش سن
- چاقی
- قبل از جراحی لگن
- یبوست مزمن یا زور زدن مکرر در حین اجابت مزاج
- سابقه خانوادگی ضعف در بافت همبند
عوارض افتادگی یا پرولاپس رحم
افتادگی رحم اغلب با افتادگی سایر اندام‌های لگن همراه است و ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- پرولاپس قدامی (سیستوسل): ضعف بافت همبند جداکننده مثانه و واژن ممکن است باعث برآمدگی مثانه به داخل واژن شود. به افتادگی قدامی، افتادگی مثانه هم گفته می‌شود.
- افتادگی واژن خلفی (رکتوسل): ضعف بافت همبند جداکننده راست روده و واژن ممکن است باعث برآمدگی رکتوم به داخل واژن شود؛ در این صورت ممکن است در اجابت مزاج مشکل داشته باشید.
افتادگی شدید رحم می‌تواند بخشی از پوشش واژن را جابجا کرده و باعث بیرون زدگی آن به خارج از بدن شود. آن بخش از بافت واژن که با لباس تماس پیدا می‌کند، می‌تواند در اثر ساییدگی زخم‌هایی را ایجاد کند که به ندرت هم این زخم‌‌ها عفونی می‌شوند.
پیشگیری از یا پرولاپس یا افتادگی رحم
برای کاهش خطر افتادگی رحم، سعی کنید:
- انجام تمرینات کگل: این تمرینات را به خصوص بعد از بچه دار شدن به طور منظم انجام دهید چون می‌تواند عضلات کف لگن شما را تقویت کند.
- درمان و پیشگیری از یبوست: مایعات فراوان بنوشید و غذاهای پر فیبر مثل میوه‌ها، سبزیجات، لوبیاها و غلات کامل مصرف کنید.
- از بلند کردن وسایل سنگین خودداری و یا حداقل آنها را به درستی بلند کنید: هنگام بلند کردن، به جای کمر یا پشت از پاهای خود استفاده کنید.
- سرفه‌های خود را کنترل کنید: سرفه‌های مزمن یا برونشیت خود را درمان کنید و سیگار نکشید.
- از افزایش وزن خودداری کنید: با پزشک خود صحبت کنید تا وزن ایده آل خود را به دست بیاورید و در صورت نیاز در مورد استراتژی‌های کاهش وزن مشاوره دریافت کنید.
تشخیص افتادگی یا پرولاپس رحم
تشخیص افتادگی رحم معمولاً به وسیله معاینه لگن رخ می‌دهد. در طول معاینه لگن، پزشک احتمالاً از شما موارد زیر را می‌خواهد:
- مثل وقتی که اجابت مزاج می‌کنید، بدن خود را پایین بیاورید تا پزشک میزان افتادگی رحم به داخل واژن را ارزیابی کند.
- ماهیچه‌های لگن خود را سفت کنید طوری که انگار می‌خواهید جلوی جریان ادرارتان را بگیرید. این تست قدرت عضلات لگن شما را بررسی می‌کند.
می‌توانید پرسشنامه‌ای را پر کنید که به پزشک کمک می‌کند بفهمد که افتادگی رحم بر کیفیت زندگی شما چه تأثیراتی می‌گذارد. این اطلاعات به تصمیم گیری در مورد درمان‌تان کمک می‌کند.
اگر بی اختیاری شدید دارید، پزشک ممکن است آزمایشاتی را هم برای اندازه گیری عملکرد مثانه شما (تست یورودینامیک) توصیه کند.
درمان افتادگی رحم یا پرولاپس رحم
درمان بستگی به شدت افتادگی رحم دارد. پزشک ممکن است توصیه کند:
- اقدامات خودمراقبتی: اگر افتادگی رحم شما علائم کمی داشته باشد یا هیچ علامتی نداشته باشد، اقدامات ساده خودمراقبتی ممکن است باعث تسکین یا جلوگیری از بدتر شدن افتادگی‌تان شود. اقدامات خودمراقبتی شامل انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات لگن، کاهش وزن و درمان یبوست است.
- پساری: پساری واژن یک حلقه پلاستیکی یا لاستیکی است که برای حمایت از بافت‌های بیرون‌زده، در واژن شما قرار می‌گیرد. پساری باید به طور مرتب برای تمیز کردن بیرون آورده شود.
عمل جراحی برای درمان افتادگی یا پرولاپس رحم
پزشک ممکن است جراحی را برای ترمیم افتادگی رحم شما توصیه کند. جراحی کم تهاجمی (لاپاروسکوپی) یا واژینال ممکن است یک گزینه و شامل موارد زیر باشد:
- ترمیم بافت‌های ضعیف شده کف لگن: این جراحی عموماً از طریق واژن و یا گاهی اوقات هم از راه شکم انجام می‌شود. جراح ممکن است بافت خودتان، بافت اهدایی یا یک ماده مصنوعی را به ساختارهای ضعیف شده کف لگن‌تان پیوند بزند تا از اندام‌های لگن حمایت کند.
- برداشتن رحم شما (هیسترکتومی): ممکن است در موارد خاصی برای افتادگی رحم، هیسترکتومی توصیه شود که بسیار ایمن است، اما هر جراحی خطر عوارضی را هم به همراه دارد.
با پزشک خود در مورد تمام گزینه‌های درمانی خود صحبت کنید تا جایی که با تمام خطرات و مزایای هر کدام آشنا شوید که بتوانید بهترین گزینه را برای خود انتخاب کنید.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی پرولاپس رحم
بسته به شدت افتادگی رحم، اقدامات خودمراقبتی ممکن است تسکین دهنده باشد. مثلا می‌توانید سعی کنید:
- تمرینات کگل را برای تقویت عضلات لگن و حمایت از رباط‌های ضعیف انجام دهید.
- با خوردن غذاهای پر فیبر و نوشیدن مایعات زیاد از یبوست جلوگیری کنید.
- موقع اجابت مزاج از زور زدن خودداری کنید.
- از بلند کردن وسایل سنگین بپرهیزید.
- سرفه‌های خود را کنترل کنید.
- اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید وزن خود را کاهش دهید.
تمرینات کگل برای درمان پرولاپس یا افتادگی رحم
تمرینات کگل باعث تقویت عضلات کف لگن شما می‌شود و کف لگن قوی از اندام‌های لگن‌تان بهتر حمایت می‌کند، از بدتر شدن پرولاپس جلوگیری و علائم مرتبط با افتادگی رحم را تسکین می‌دهد.
برای انجام تمرینات کگل:
- ماهیچه های کف لگن خود را سفت کنید (انقباض) طوری که انگار می‌خواهید جلوی گاز روده‌هایتان را بگیرید.
- انقباض را به مدت پنج ثانیه نگه دارید و سپس به مدت پنج ثانیه استراحت کنید. اگر این کار خیلی سخت است، با نگه داشتن دو ثانیه و استراحت برای سه ثانیه شروع کنید.
- کار کنید و انقباضات را هر بار تا ۱۰ ثانیه برسانید.
- هر روز حداقل سه مرتبه و هر مرتبه ۱۰ بار تمرین کنید.
تمرینات کگلی که توسط فیزیوتراپیست آموزش داده و با بیوفیدبک تقویت می‌شود، می‌توانند بیشترین موفقیت را داشته باشند. بیوفیدبک شامل استفاده از دستگاه‌های نظارتی است که به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید عضلات را به درستی و برای بهترین زمان منقبض می‌کنید.
هنگامی که روش مناسب را یاد گرفتید، تقریباً در هر زمان می‌توانید تمرینات کگل را با احتیاط انجام دهید، چه پشت میز خود نشسته و یا روی کاناپه در حال استراحت باشید.
آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک
ممکن است به متخصص زنان یا اورولوژیست ارجاع داده شوید. در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که بهتر است قبل از قرار ملاقات آنها را آماده کنید:
- علائمی را که داشته‌اید و مدت زمان آن را فهرست کنید.
- تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید، از جمله دوزمصرفی آنها را یادداشت کنید.
- اطلاعات کلیدی شخصی و پزشکی، از جمله سایر شرایط، تغییرات اخیر زندگی و عوامل استرس زا را فهرست کنید.
- سوالات خود را برای پرسیدن از پزشک آماده کنید.
برای افتادگی رحم، بعضی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- برای کاهش علائم در خانه چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
- اگر کاری انجام ندهم، احتمال بدتر شدن پرولاپس من چقدر است؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می‌کنید؟
- در صورت انجام عمل جراحی برای درمان افتادگی رحم چقدر احتمال دارد که دوباره این افتادگی برگردد؟
- خطرات جراحی چیست؟
در طول قرار ملاقات خود، از پرسیدن سؤالات دیگری که به ذهن‌تان می‌رسد، دریغ نکنید.
از پزشک خود انتظار چه سوالاتی داشته باشید
پزشک شما احتمالاً تعدادی سؤال از شما می‌پرسد، از جمله:
- چه علائمی را تجربه می‌کنید؟
- اولین بار چه زمانی متوجه علائم خود شدید؟ آیا در طول این مدت بدتر شده‌اند؟
- آیا درد لگن دارید؟
- آیا تا به حال نشت ادرار هم داشته‌اید؟
- آیا سرفه‌های شدید یا مداوم داشته‌اید؟
- آیا در کار یا فعالیت‌های روزانه خود باید اجسام سنگین را جابجا کنید؟
- آیا در هنگام اجابت مزاج زور می‌زنید؟
- آیا کسی در خانواده شما تا به حال دچار افتادگی رحم یا مشکلات لگنی دیگری شده است؟
- چند زایمان داشته‌اید؟ زایمان‌تان واژینال بود؟
- آیا قصد دارید در آینده باز هم صاحب فرزند شوید؟
منبع: مایو کلینیک