انسداد مجاری ادرار، بسته شدن یک یا هر دو لوله‌ای (حالب) است که ادرار را از کلیه به مثانه انتقال می‌دهند.
انسداد مجاری ادرار، بسته شدن یک یا هر دو لوله‌ای (حالب) است که ادرار را از کلیه به مثانه انتقال می‌دهند. انسداد مجاری ادرار را می‌توان معالجه کرد. با این‌حال اگر درمان نشود علائم خفیف آن که شامل درد، تب و عفونت است به سرعت منجر به علائم حاد و شدید مثل از کار افتادن کلیه‌ها و سپسیس می‌شود و در نهایت به مرگ ختم می‌شود. انسداد مجاری ادرار نسبتا شایع است. زیرا قابل درمان است و عوارض شدید آن به‌ندرت روی می‌دهند.
ممکن است که انسداد مجاری ادرار علائم و نشانه‌ای نداشته باشد. علامت‌های این بیماری به محلی که انسداد روی داده است، کامل یا جزیی بودن، سرعت پیشرفت و تاثیرات آن بر یکی یا هر دو کلیه بستگی دارد. این علامت‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد: درد، تغییر در حجم ادرار تولید شده، سختی دفع ادرار، وجود خون در ادرار، عفونت‌های مکرر مجاری ادرار، فشار خون بالا (بیماری فشار خون)
اگر علائم و نشانه‌هایی دارید که شما را نگران کرده، حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر موارد زیر را تجربه می‌کنید فورا مراقبت‌های پزشکی را شروع کنید:
درد همراه با تهوع و استفراغ، درد همراه با تب و لرز، ادرار خونی، مشکل دفع ادرار
انواع گوناگون انسداد مجاری ادراری، دلایل مختلفی دارند، برخی از آنها از زمان تولد وجود دارند(مادر زادی است). انسداد مجاری ادرار می‌تواند بخاطر علت‌های زیر باشد:
دوپلیکاسیون حالب یا حالب دوگانه. حالب لوله‌ای است که ادرار را از کلیه به مثانه می‌برد. این بیماری شایع که در زمان تولد روی می‌دهد و مادرزادی است، باعث می‌شود که دو حالب روی یک کلیه شکل بگیرند. حالب دوم می‌تواند معمولی و یا ناقص باشد. اگر هر کدام از حالب‌ها به درستی کار نکند، امکان
دارد که ادرار به کلیه برگردد و موجب آسیب شود.
نقص در محلی که حالب به مثانه یا به کلیه متصل است، موجب مسدود شدن جریان ادرار می‌شود. ارتباط ناقص بین حالب و کلیه (تنگی محل اتصال حالب به لگنچه کلیه) ممکن است باعث ورم و اتساع کلیه و درنهایت از کار افتادن کلیه شود. این نقص می‌تواند مادر زادی باشد و یا بصورت نرمال با رشد کودک ایجاد شود و یا در نتیجه‌ی زخم یا جراحت و یا در موارد نادر به علت تومور بوجود آید. ارتباط غیر طبیعی بین حالب و کلیه (انسداد محل اتصال حالب)، می‌تواند باعث برگشت ادرار به کلیه شود.
اورتروسل: اگر حالب خیلی تنگ باشد و اجازه‌ی جریان نرمال به ادرار را ندهد، تورم کوچکی در بخشی از حالب که به مثانه نزدیک است، بوجود می‌آید (اورتروسل). این تورم باعث انسداد جریان ادرار و برگشت آن به کلیه می‌شود که احتمالا منجر به آسیب کلیوی خواهد شد.
فیبروز خلف صفاقی: این اختلال نادر است و زمانی روی می‌دهد که بافت فیبروز در محیط خلف شکمی رشد می‌کند. این فیبرها ممکن است بخاطر سرطان رشد کنند و یا در اثر مصرف داروهای خاصی که برای میگرن استفاده می‌شوند بوجود آید. این فیبروزها حالب را احاطه کرده و مسدود می‌کنند که باعث برگشت ادرار به مثانه می‌شود.
حالب دوگانه و اورتروسل: حالب دوگانه زمانی روی می‌دهد که دو حالب روی یک کلیه بوجود آید. اورتروسل ورم کوچکی است که معمولا در بخش انتهایی حالب که به مثانه متصل است، ایجاد می‌شود. هر دو می‌توانند منجر به انسداد مجاری ادرار شوند.
عوامل مختلف در حالب (درونی) یا بیرون از حالب(بیرونی)، که می‌تواند منجر به انسداد مجاری ادرار شوند عبارتند از:
سنگ مجاری (سنگ مثانه یا سنگ کلیه)، یبوست شدید که اصولا در کودکان روی می‌دهد اما در بزرگسالان هم پیش می‌آید؛ تومورهای سرطانی و غیر سرطانی، رشد بافت‌های داخلی مثل آندومتریوز در زنان، ورم طولانی مدت جداره حالب که در اثر بیماری‌هایی مثل سل یا عفونت انگلی به نام شیستوزومیازیس است.
انسداد مجاری ادرار می‌تواند منجر به عفونت‌های دستگاه ادراری و آسیب کلیوی شود که جبران‌ناپذیر است.
اکثر پزشکان، انسداد مجاری ادرار را قبل از تولد و از طریق سونوگرافی‌های روتین تشخیص می‌دهند که می‌تواند جزئیات رشد و نمو جنین، از جمله کلیه‌ها، حالب و مثانه را نشان می‌دهد. معمولا پس از تولد هم برای ارزیابی دوباره کلیه‌ها سونوگرافی دیگری هم انجام می‌شود.
اگر پزشک به انسداد مجاری مشکوک باشد، برخی از این آزمایشات و اسکن‌ها را برای تشخیص بیماری انجام می‌دهند:
آزمایش خون و ادرار: پزشک نمونه‌های خون و ادرار را برای علایم عفونت و وجود کراتنین بررسی می‌کند. وجود کراتنین نشان می‌دهد که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند.
سونوگرافی: سونوگرافی ناحیه خلف ارگان‌های شکمی (سونوگرافی رتروپریتونئال) به پزشک اجازه می‌دهد که کلیه‌ها و حالب‌ها را ببیند.
سیستویورتروگرافی تخلیه‌ای: برای بررسی جریان غیرعادی ادرار، پزشک لوله‌ی نازکی(سوند) را وارد مجرای ادرار کرده و از این طریق ماده‌ی حاجب را به مثانه تزریق می‌کند، سپس قبل وحین تخلیه‌ی ادرار، عکس‌هایی از کلیه، مثانه، حالب و مجرای ادرار می‌گیرد.
اسکن هسته‌ای کلیوی: پزشک یا تکنسین ماده‌ای که حاوی مقدار کمی ماده‌ی رادیواکتیو است را به بازوی بیمار تزریق می‌کند. دوربین مخصوصی ماده رادیواکتیو را شناسایی می‌کند و عکس‌هایی می‌گیرد تا پزشک برای بررسی دستگاه ادراری از آنها استفاده کند.
سیستوسکوپی: لوله‌ی کوچکی که دوربین و چراغ به آن الحاق شده، از طریق برش کوچکی در مجرای ادرار قرار می‌گیرد. سیستم بصری به پزشک اجازه می‌دهد که درون مجرای ادرار و مثانه را ببیند.
اسکن رادیولوژی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن): این اسکن شامل یک سری عکس رادیولوژی است که از ابعاد مختلف گرفته شده است و کامپیوتر بخش‌های برش‌خورده‌‌ای از تصاویر کلیه، مثانه و حالب را تولید و پردازش می‌کند.
تصویربرداری تشدید مغناطیسی(ام‌آر‌آی): در ام‌آر‌آی شکم از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از ارگان‌ها استفاده می‌شود.
هدف از درمان انسداد مجاری ادرار، از بین بردن انسداد در صورت امکان و یا بای‌پس انسداد است که شاید بتواند آسیب کلیوی را ترمیم کند. درمان می‌تواند شامل آنتی‌بیوتیک‌هایی برای از بین بردن عفونت‌های مربوطه باشد.
روش تخلیه: انسداد مجاری ادرار که باعث دردهای شدید می‌شود، ممکن است نیاز به روشی فوری برای تخلیه ادرار و تسکین موقت دردهایی باشد که در نتیجه‌ی انسداد است.
پزشک یا اورولوژیست ممکن است پیشنهاداتی ارائه دهد، از قبیل:
استنت مجاری ادرار: لوله‌ای توخالی درون حالب قرار می‌گیرد تا آن را باز نگه دارد.
نفروستومی از راه پوست: پزشک لوله.ای را از پشت به کلیه وارد می‌کند تا ادرار مستقیما از آنجا تخلیه شود.
سوند، لوله‌ای است که از طریق مجرای ادرار وارد می شود تا مثانه را به کیسه تخلیه خارجی وصل کند. این روش می‌تواند خصوصا در صورتی که مشکلات مثانه منجر به تضعیف تخلیه کلیه می‌شود، بسیار مهم باشد.
پزشک می تواند بگوید کدام روش یا ترکیبی از روش ها برای شما بهتر است. روش های تخلیه بسته به شرایط شما ممکن است باعث تسکین موقتی یا دائمی شوند.
تعدادی از روشهای جراحی برای اصلاح انسداد مجاری ادرار وجود دارد. نوع روش به شرایط شما بستگی دارد.
برطرف نمودن انسداد مجاری، می‌تواند از طریق یکی از روشهای جراحی زیر انجام شود:
جراحی آندوسکوپی، روشی با تهاجم بسیار کم است. در این روش آندوسکوپ، از مجرای ادرار وارد مثانه و قسمت‌های دیگر دستگاه ادرار می‌شود. جراح برشی در قسمت آسیب دیده یا مسدود شده‌ی حالب ایجاد می‌کند تا عریض‌تر شود. سپس لوله‌ای توخالی (استنت) را در آنجا قرار می‌دهد که حالب باز بماند. این روش، هم در شرایط تشخیصی و هم درمانی قابل استفاده است.
جراحی لاپاراسکوپی از طریق لوله‌ای کوچکی که چراغ و دوربین دارد، انجام می‌شود که به جراح اجازه می‌دهد قسمت‌های داخلی بیمار را ببیند. جراح یک یا چند برش کوچک در پوست ایجاد می‌کند تا لوله و وسایل مورد نیاز دیگر در این روش را، در آنها جای دهد.
جراحی لاپاراسکوپی به کمک ربات: جراح به کمک ربات، روش جراحی لاپاراسکوپی را انجام می‌دهد.
تفاوت اصلی بین روشهای مذکور، مدت زمان بهبود بیمار پس از جراحی و تعداد و اندازه‌ی برش‌های جراحی است. پزشک یا اورولوژست تعیین می‌کند که کدام روش برای معالجه‌ی بیمار بهتر و مناسب‌تر است.
شاید در ابتدا مراجعه به کارشناس بهداشت مناسب‌تر باشد و شاید هم فورا به متخصص اورولوژی ارجاع شوید.
برخی از اطلاعاتی که می‌تواند به شما در زمان مراجعه به پزشک کمک کند، عبارتند از:
چه‌کاری می‌توانید انجام دهید: زمانی‌که برای مراجعه به پزشک نوبت می‌گیرید، بپرسید که چه‌کارهایی را باید از قبل انجام دهید. مثلا شاید لازم باشد قبل از انجام آزمایش خاصی غذا نخورید. یک فهرست مانند ابن تهیه کنید:
علایم بیماری، حتی آنهایی که به نظر می‌رسد ربطی به مشکل شما ندارند.
اطلاعات شخصی مهم مثل استرس‌های بزرگ، تغییراتی که در زندگی پیش آمده و سابقه‌ی بیماریهای خانوادگی
تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های دیگری که استفاده می‌کنید به همراه دوز مصرفی آنها
در صورت امکان، دوست یا یکی از اعضای خانواده را همراه خود ببرید تا به شما برای یادآوری در دادن اطلاعات به پزشک کمک کند.
در مورد انسداد مجاری ادرار می‌توانید سئوالاتی از این دست بپرسید:
احتمالا پزشک چندین سئوال از شما خواهد پرسید، مثلا:
سونوگرافی چیست؟ سونوگرافی یک روش از تصویربرداری است امواج فراصوتی است که برای بدن هیچ ضرری ندارد. در این سونوگرافی امواج صوتی چون فراکانس بالایی دارند قابل شنیدن نیستند و با برخورد به موانع منعکس می شوند. سونوگرافی مثانه چیست؟ به ارزیابی حجم مثانه، اندازه گیری ضخامت دیوار آن و تعیین وجود سنگ مثانه و […]
تولد نوزاد سالم یکی از بزرگترین آرزویهای والدین است اما متاسفانه کم نیستند نوزادانی که با ابتلا به بیماریهای مادرزادی چشم به جهان میگشایند. برخی ازاین بیماریها از همان ابتدا علائم و نشانههای واضحی دارند که باعث می‌شود درمان آن به سرعت آغاز شود اما برخی دیگراز بیماریهای مادرزادی، نشانههای نامحسوس و حتی گاهی بدون […]
بی‌اختیاری ادرار علاوه بر زنان در مردان نیز شیوع زیادی دارد. بسیاری از مردان به دلایل مختلف به ویژه مشغلههای کاری ساعتها ادرار خود را نگه میدارند و این مسئله سبب اختلال در فعالیت طبیعی مثانه و بروز بی‌اختیاری می‌شود. مثانه پس از پر شدن مرتب به مغز پیام میفرستد و اگر فردی در ساعات طولانی […]
