چه بیماری‌هایی سبب بروز مثانه نوروژنیک در فرد می‌شود؟ آیا می‌دانید مثانه نوروژنیک چیست؟ چه عواملی در بروز این عارضه نقش دارند؟ و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ آیا جراحی‌های اخیر موفقیت آمیز بوده‌اند؟
هرگونه اختلال در عملکرد سیستم عصبی مثانه باعث می‌شود دفع ادرار به درستی و در زمان مناسب صورت نگیرد. این اختلال مثانه نوروژنیک یا مثانه عصبی نامیده می‌شود که به دو شکل بروز می‌کند.
مثانه عضوی عضلانی است که وظیفه نگهداری ادرار و انتقال آن به مجرای ادرار را بر عهده دارد. به طور معمول ورود حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ سی سی ادرار به مثانه کافی است تا این عضو فرمان تخلیه را برای مغز صادر کند. می‌دانیم که سیستم عصبی بدن در ایجاد احساس پر شدن مثانه و همچنین احساس نیاز به دفع ادرار نقش قابل توجهی دارد و هر گونه اختلال در عملکرد مثانه و سیستم عصبی، می‌تواند جسم و زندگی طبیعی فرد را با مشکلات فراوانی مواجه کند.
سیستم عصبی در بدن، مجاری ادراری و مثانه را نیز عصب‌دهی می‌کند. این اعصاب در احساس پر شدن مثانه و همچنین احساس دفع ادرار مثانه نقش بسیار مهمی دارد. ممکن است عواملی بروی سیستم عصبی مانند بیماری دیابت تاثیر بگذارد و کار این سیستم را در بدن مختل کند.
یکی از این اختلالات (مثانه نوروژنیک یا مثانه عصبی) است. متاسفانه بسیاری از بیماری‌ها مانند دیابت، ام اس، پارکینسون و حتی آسیب های نخاعی می تواند بر عملکرد سیستم عصبی تاثیر بگذارد و سیستم دفع ادرار را مختل کند. اما نکته مهم و قابل توجه این است که همیشه بیماری‌ها و حوادث ما را دچار مشکل مثانه نوروژنیک نمی‌کند و گاهی عادت‌هایی ساده و به ظاهر کم اهمیت نیز ما را برای همه‌ی عمر دچار این بیماری می‌کند. در واقع به مثانه نوروژنیک مثانه عصبی گفته می‌شود. با اختلال در عملکرد مثانه، ممکن است فرد در ابتدا احساس کند ادرار آن کاهش یافته است یعنی با اینکه مثانه‌اش پر است بدلیل اختلال در کار سیستم مثانه حس او نسبت به حس دفع ادرار کمتر شده و مقداری از ادرار در مثانه باقی می‌ماند. باقی ماندن ادرار در مثانه احتمال عفونت را بالا می‌برد.
یکی از انواع مثانه عصبی است که در آن عضلات مثانه بدرستی منقبض نمی‌شود و اعصاب مثانه با وجود پر بودن، هیچ پیامی برای تخلیه ادرار به مغز مخابره نمی‌کند. در چنین شرایطی بیمار با پر شدن بیش از حد مثانه، دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. مثانه شل بیشتر در بیمارانی که مبتلا به بیماری دیابت ملیتوس هستند دیده می‌شود. همچنین می‌تواند به دنبال تروما و در اثر آسیب رسیدن به اعصاب حرکتی تحتانی بروز کند.
برای اولین بار در ایران در آذر ماه سال گذشته در کنگره بین المللی نورویولوژی ایران جراحی مثانه، به صورت زنده انجام گرفت و تا کنون در برخی بیمارستان‌های تهران انجام شده است و همچنین در تبریز و شیراز نیز انجام می‌گیرد.
در روش درمانی جدید، در نخاع افرادی که مثانه نوروژنیک دارند، یک الکترود و در عضله باسن آنها باطری ان نصب می‌شود. طول عمر این دستگاه حداقل ده سال است و با یک ریموت توسط بیمار کنترل می‌شود.
نام این دستگاه Sacral nerve stimulator modulation است، ریموت این دستگاه هر دو ساعت یک بار به الکترود داخل نخاع دستور می‌دهد تا تخلیه مثانه انجام شود.
این نوع نیز نوعی دیگر از مثانه عصبی است که معمولا به دنبال آسیب طناب نخاعی بالای قوس انعکاسی ایجاد می‌شود و فرد مبتلا با حداقل حجم مایعات موجود در مثانه و قبل از پر شدن ظرفیت مثانه، احساس پری مثانه و دفع ادرار دارد.
متاسفانه در صورت حاد شدن این وضعیت، بیمار حتی با ۵۰ سی سی ادرار هم دچار دفع بدون کنترل ادرار می‌شود.
مثانه شل معمولا به دنبال بروز برخی بیماری‌ها مانند دیابت، ام اس، پارکینسون، برخی جراحی‌ها در ناحیه کمر و حتی آسیب‌های نخاعی ایجاد می‌شود اما گاهی با بیمارانی مواجه می‌شویم که بدون ابتلا به هیچ یک از این بیماری ها از این اختلال رنج می‌برند. بررسی‌ها و تحقیقات مستمر نشان داده است این بیماران قربانی برخی عادات نامناسب خود شده‌اند.
این دسته از بیماران به دلیل وسواس یا داشتن شغلی حساس، ساعاتی طولانی ادرار خود را نگه می‌دارند و آن را دفع نمی‌کنند. این عادت در طولانی مدت باعث تنبل‌شدن مثانه خواهد شد. یعنی هنگامی که مثانه پر می‌شود به مغز دستور دفع صادر می‌کند، اما فرد با بی‌توجهی به این دستور، سطح حساسیت مثانه را افزایش می‌دهد و عملکرد سیستم عصبی مثانه را مختل می‌کند. انکارهای مداوم ، حس فرد به دفع ادرار را کاهش می‌دهد و او برای دفع ادرار دیرتر اقدام می‌کند. با گذشت زمان و پیشرفت اختلال در عملکرد سیستم عصبی، عضلات دیگر بدرستی منقبض نمی‌شوند.
از سوی دیگر پر ماندن مثانه برای طولای مدت به شل شدن و کش آمدن عضله‌های مثانه منجر می‌شود. در چنین شرایطی، مثانه کارایی خود را از دست می‌دهد و دچار تنبلی می‌شود.
بسیاری از مردان به دلایل مختلف به ویژه مشغله‌های کاری ساعت‌ها ادرار خود را نگه می‌دارند و این مساله سبب اختلال در فعالیت طبیعی مثانه می‌شود. عادات بد ادراری و نگه داشتن ادرار بیش از دو یا سه ساعت علاوه بر ایجاد بی اختیاری، سبب عفونت‌های مکرر ادراری می‌شود.
مردانی که دارای علائمی مانند تکرر ادرار در شب یا روز، شروع ادرار با تاخیر ،متناوب نبودن دفع ادرار، حس فوریت ادرار و دفع‌شدن آخر ادرار به صورت قطره قطره هستند یا افرادی که ساعتهای طولانی ادرار خود را نگه می‌دارند، اینها نشانه‌هایی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند بزرگی پروستات و مثانه نوروژنیک است که می‌تواند در آینده به بی‌اختیاری تبدیل شود.
چندی قبل بیماری داشتیم که در سن ۲۸ سالگی دچار تنبلی مثانه شده بود و باید برای دفع ادرار از سوند یا دستگاه ساکرال نورو مدولاسیون استفاده می‌کرد. این بیمار که کارمند یکی از ادارات بود، تنها به دلیل وسواس از صبح تا ساعات پایانی روز از سرویس بهداشتی اداره استفاده نمی‌کرد و تخلیه را موکول به منزل می‌کرد. این در حالی است که یک فرد به طور عادی باید حداقل ۵ بار در طی روز مثانه خود را تخلیه کند.
باقی ماندن طولانی مدت ادرار در مثانه احتمال ابتلا به عفونت ادراری و حتی نارسایی کلیه‌ها را نیز افزایش می‌دهد. سم و املاح موجود در ادرار در صورت باقی ماندن در مثانه، دوباره جذب بدن می‌شوند و زمینه بسیاری از بیماری ها را فراهم می‌کنند. از سوی دیگر باقی ماندن ادرار در مثانه باعث می‌شود ادرار به سمت کلیه‌ها باز گردد و شرایط نارسایی کلیه‌ها را فراهم کند.
برخی از افراد نیز که به علت سرطان روده جراحی می‌شوند ، ممکن است با قطع عصب مثانه و مثانه نوروژنیک مواجه شوند. همچنین تصادفات نیز می‌تواند سبب بروز این بیماری شود.
برخی از مبتلایان کاملا بی‌اختیاری ادراری دارند که این نوع شیوع کمتری دارد و در برخی دیگر ادرار تشکیل می‌شود اما به دلیل اینکه بیمار احساس نمی‌کند، ادرار دفع نمی‌شود.
این بیماران ناچارند در طول روز چند بار از سوند استفاده کنند که برای آنها علاوه بر هزینه، مشکلاتی مانند عفونت ادراری، پارگی یا تنگی مجرای ادراری ایجاد می‌کند که برای بیمار بسیار طاقت فرسا و ناراحت کننده است.
لازم به ذکر است که استعمال دخانیات نیز در بروز بی‌اختیاری ادرار تاثیر غیر مستقیم دارد. استعمال دخانیات احتمال ابتلا فرد به سرطان مثانه را افزایش داده و در صورتی که تومور مثانه بدخیم باشد، فرد مورد جراحی قرار خواد گرفت و با این جراحی ریسک نوروژنیک‌شدن مثانه فرد بیشتر شده و می‌تواند بی‌اختیاری ادرار را برای بیمار به همراه داشته باشد.
در همین رابطه کنفرانس علمی – آموزشی تحریک الکتریکی عصب ساکرال با حضور صاحبنظران برجسته این حوزه از جمله پروفسور Thomas Kessler در بیمارستان پارس تهران برگزار شد. یکی از کارهای جالبی که انجام گرفت جراحی لایولی کیس دیس کاشن انجام شد. به طور مثال حدود ۵ نفر از بیماران که کیس‌های پیچیده‌ای بوده و مثانه نوروژنیک داشتند انتخاب و در خصوص روش درمانی آنها بحث و گفتگو شد.
در این کنفرانس عمل لایو سرجری برای بیمارانی که مثانه نوروژنیک داشتند با تحریک الکتریکی نخاع (وسیله ای در نخاع فرد در ساکروم انتهای نخاع قرار گرفته و میدان الکتریکی درست کرده تا مثانه دوباره بتواند کنترل ادرار طبیعی خود را داشته باشد.) در بیمارستان پارس انجام و در سالن کنفرانس پخش شد.
امروزه درمان‌های جدیدی برای این بیماران انجام می‌شود که تحریک الکتریکی عصب ساکرال از این موارد است.
این بیماری در افرادی که مبتلا به بیماری دیابت، پارکینسون، ام اس و دیسک کمر دارند ایجاد شده و افرادی که جراحی نخاع به دلیل تومور یا تصادف و هرگونه تروما داشته‌اند ممکن است ایجاد گردد.
اگر سیستم عصبی مثانه که در احساس پر شدن مثانه، احساس نیاز به دفع ادرار و همچنین کمک به تخلیه ادرار که نقش اصلی را دارد به دلایل مختلفی دچاراختلال شود و فرمان پر بودن مثانه به مغز مخابره نشود، تخلیه‌ی ادرار به درستی و زمان مناسب انجام نمی‌شود و در نتیجه امکان برگشت ادرار به کلیه‌ها وجود دارد و ممکن است عفونت ادراری ایجاد کند.
همانطور که در قسمت قبل گفته شد، بیماری دیابت بروی سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد و عملکرد اعصاب مثانه را دچار اختلال می‌کند. این اختلال باعث می‌شود تخلیه ادرار در مثانه با مشکل روبرو شود و به تدریج ادرار در مثانه می‌ماند و افزایش می‌یابد و در نتیجه حجم مثانه افزایش می‌یابد در این حالت فردی که بیماری دیابت دارد دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود بدون انکه فرد احساس کند مثانه‌اش پر شده است. زیرا بیماری دیابت همانطور که گفته شده بود بر سیستم عصبی مثانه تاثیر می‌گذارد و فرد احساس نمی‌کند که مثانه‌اش پر شده است. در نتیجه چون مثانه پر است ادرار را نشت می‌دهد برای جلوگیری از مختل‌شدن سیستم عصبی مثانه توصیه می‌شود که قند خون کنترل کنند.
زمانی که فرد دیابتی با اختلال در عملکرد سیستم عصبی مواجه شد و بدلیل این اختلال زمانی که مثانه او پر شد و احساس نکرد در مراحل اولیه به او توصیه می‌شود که هر ۳ یا ۴ ساعت یکبار حتی اگر احساس ادرار کردن هم نداشت به دستشویی برود و با تحریک قسمت‌های زیرین شکم، مثانه را وادار به تخلیه کند.
در درمان این بیماری توسط پزشک داروهایی تجویز می‌شود تا انقباض عضلانی مثانه را تقویت کند. زمانی که این بیماری پیشرفت کند ممکن است که مثانه بطور کلی کارایی خود را از دست بدهد. در نتیجه بیمار توسط سونداژ هر ۴ یا ۶ ساعت باید ادرارش را تخلیه کند.
در نتیجه ضروری است بیماران دیابتی هنگامی که عوارضی مانند عدم تخلیه کامل مثانه، نشت ادار، جریان ضعیف ادرار، کاهش دفعات تخلیه ادار، بی‌اختیاری در ادرار و دستگاه ادراری مشاهده کردند حتما پزشک خود را در جریان بگذارند.
در همین زمینه بخوانید: آیا دیابت و اورولوژی با هم مرتبطند؟
اختلال در عملکرد مثانه چه عواملی را بدنبال دارد:
مثانه نوروژنیک می‌تواند بصورت مادرزادی باشد به این صورت که نوزاد با اختلال در عملکرد سیستم عصبی مثانه، اختلال در تکامل ستون فقرات و اختلال در توده اسکلتی انتهای نخاع به دنیا می آید و درنتیجه سیستم ادراری نوزاد تکامل پیدا نمی‌کند و به طور طبیعی تخلیه ادرار نمی‌کند و نوزاد در برخی موارد دچار بی اختیاری ادرار می‌شود. در این صورت نوزادانی که ادرارشان بخوبی دفع نمی‌شود و در هنگام دفع ادرار گریه می‌کنند باید تحت معاینه متخصص اورولوژی قرار گیرند.
تشخیص این بیماری توسط متخصص اورولوژی از طریق آزمایشات ادراری و خون و سیستوسکوپی، اولتراسوند یا سی تی اسکن انجام می‌گیرد.
در ابتدا بیمار باید یک برنامه برای دستشویی رفتن خود تنظیم نماید و حتی اگر احساس دفع ادرار نداشت هر ۳ یا ۴ ساعت یکبار به دستشویی برود و با تحریک قسمت تحتانی ناحیه شکم خود مثانه را وادار به ادرار کردن نماید. برخی از مواد خوراکی مانند غذاهای تند، شیرین کننده‌های مصنوعی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین می‌تواند مثانه را تحریک کند در نتیجه بهتر است بیمار مصرف این نوع مواد غذایی را کاهش دهد.
مصرف داروهای تجویزی که توسط پزشک تجویز می‌شود که انقباض عضلانی مثانه را تقویت کند باید توسط بیماران بطور مرتب مصرف شود. در انتها اگر بیمار با روش‌های کنترل ادرار درمان نشد از عمل جراحی برای برطرف کردن این بیماری استفاده می‌شود.
بی اختیاری ادرار بی‌اختیاری ادرار علاوه بر زنان در مردان نیز شیوع زیادی دارد. بسیاری از مردان به دلایل مختلف به ویژه مشغله‌های کاری ساعت‌ها ادرار خود را نگه می‌دارند و این مسئله سبب اختلال در فعالیت طبیعی مثانه و بروز بی‌اختیاری می‌شود. مثانه پس از پر شدن مرتب به مغز پیام میفرستد و اگر […]
در برخی پژوهش های معدود که در ایران انجام شده است عامل ۴۰ درصد طلاقها، عدم رضایت جنسی عنوان شده است. بنابراین آیا به نظر شما لازم نیست در جهت آموزشی جنسی خانواده ها از جمله زوجین جوان و جلوگیری از تبعات اجتماعی بعدی طلاق اقدام عاجبلی صورت پذیرد؟ درحالی که به راحتی می‌توان با […]
جراحی پرینورافی چیست؟ یکی از انواع جراحی زیبایی واژن جراحی پرینورافی یا همان جراحی تنگ کردن واژن است. بانوان در طول زندگی زناشویی خود ممکن است به علت های گوناگون نظیر زایمان های طبیعی مکرر، رابطه جنسی طولانی مدت و یا کهولت سن دچار شل شدگی وگشاد شدن واژن شوندراه های مختلفی برای تنگ کردن […]
