اختلالات ادراری میتواند شامل این موارد باشد:
تکرر ادرار، شب ادراری، عفونتهای ادراری، بی‌اختیاری‌های ادرار، انسداد مجرای ادرار، سنگ کلیه، آسیب به ناحیه تناسلی
که برای تمام افراد اعم از مرد و زن و در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد. این اختلالات در اغلب موارد نشانه‌های شبیه به‌هم دارند.
بعنوان مثال رنگ وبوی ادرار میتواند نشانه برخی بیماری‌ها باشد.
میزان آب مصرفی، نوع رژیم غذایی، و یا مصرف داروها هم بر کیفیت ادرار تاثیر می‌گذارد. اینکه رنگ ادرار تیره یا روشن باشد میزان آب موجود در آن را بیان می‌کند. مکمل‌های ویتامین B ادرار را به رنگ زرد روشن درمی‌آورند. خوراک‌هایی مثل چغندر یا شاتوت هم ادرار را قرمز رنگ می‌کنند. مصرف آنتی‌بیوتیکی مثل پنی‌سیلین بوی ادرار را تغییر میدهد. اگر بوی ادرار مثل بوی میوه و شیرین باشد ممکن است نشان دهنده دیابت کنترل نشده باشد. و البته عفونت دستگاه ادراری هم ادرار بدبو پدید می‌آورد.
علائم رایج در اختلالات ادراری
- نیاز فوری به تخلیه ادرار
- احساس ناتوانی برای تخلیه ادرار بطور کامل
- تکرر ادرار بدون اینکه فرد مقدار زیادی ادرار دفع کند
- تب
- تهوع و استفراغ
- درد پهلو که در قسمت بالای کمر و زیر قفسه سینه است
- ادرار همراه با سوزش
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
- بی‌اختیاری ادرار
دقت کنید که اگر فقط یکی از این نشانه‌ها را در خود می‌بینید و یا نشانه‌های مبهمی را مشاهده می‌کنید باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید و مورد معاینه قرار بگیرید و سرباز نزنید.
دلایل اختلالات ادراری
- عفونت مثانه: رایج‌ترین نوع عفونت ادراری‌ست و معمولا برای زنان در سنین ۲۰ تا ۵۰ سال که فعالیت جنسی دارند رخ میدهد. اگرچه زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به عفونت مثانه هستند اما برای مردان نیز ممکن است این مساله رخ دهد. عواملی مثل افزایش سن، کم تحرکی، مصرف ناکافی مایعات، بی‌اختیاری روده، شرایط سیستم عصبی یا سیستم ایمنی ضعیف شده می‌توانند زمینه بروز عفونت مثانه را فراهم آورند.
- عفونت کلیه: این نوع عفونت عموما از مجرای ادرار و مثانه آغاز می‌شود و سپس به کلیه‌ها انتقال میابد. زنان بیش از مردان به این نوع عفونت دچار می‌شوند چون مجرای ادرار آنها کوتاه‌تر است. انسداد مجاری ادرار، ضعف سیستم ایمنی بدن و یا وجود هرنوع جسم خارجی مثل سوند در دستگاه ادراری میتواند دلایل رخ دادن عفونت کلیه باشد.
- پروستاتیت: عفونت و التهاب پروستات میتواند مزمن یا حاد باشد و در هر سنی برای مردان رخ بدهد که اختلالات ادراری بوجود میاورد.
- اپیدیدیمیت: التهاب اپیدیدیم است. اپیدیدیم لوله پیچ خورده‌ای‌ست که پشت بیضه مردان واقع شده و وظیفه حمل و ذخیره اسپرم را به عهده دارد. اپیدیدیمیت در اکثر مواقع بخاطر عفونت باکتریایی، از جمله عفونتهای مقاربتی مانند سوزاک یا کلامیدیا پدید می‌آید. این بیماری بیشتر برای مردان ۱۴ تا ۳۵ ساله اتفاق میفتد.
- ورم رحم: ورم یا بزرگ شدن رحم که میتواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد ممکن است بعلت عفونتهای مقاربتی رخ داده باشد و اختلالات ادراری پدید آورد.
- سیستیت بینابینی یا سندرم التهاب مثانه: این بیماری که امکان مبتلا شدن به آن در هر سنی وجود دارد برای زنان بیشتر از مردان رخ میدهد.
- سنگ کلیه
- آسیب به ناحیه تناسلی
گاهی اوقات اختلالات ادراری مثل تکرر ادرار و بی‌اختیاری ادرار در مردان و زنان بعلت افزایش سن رخ میدهد.
بی‌اختیاری ادرار شامل سه نوع: استرسی، فوریتی و بی‌اختیاری ادراری میکس (ترکیب دو نوع قبلی) است.
در بی‌اختیاری استرسی فرد اگر تحت شرایطی مثل عطسه یا سرفه یا ورزش‌های پرشی قرار بگیرد ادرارش ریزش می‌کند. معمولا در زنان رخ میدهد که علت غالبش فشارهای ناشی از زایمان طبیعی و بارداری و یا افزایش سن است .
بی‌اختیاری فوریتی به گونه‌ای‌ست که فرد قبل از رسیدن به دستشویی کنترل خود را از دست میدهد و ریزش ادرار اتفاق میفتد.
گاهی برای مردان هر دو نوع این بی‌اختیاری‌ها رخ میدهد که از عوارض عمل جراحی پروستات است.
این دو نوع بی‌اختیاری با روش‌های دارویی و گاه تزریق بوتاکس در مجرای ادرار قابل درمان هستند.
بی‌اختیاری ادراری نوع سوم هم معمولا برای افرادی که دچار آسیب نخاعی یا آسیب به دیسک کمر هستند رخ میدهد و آن هم قابل درمان است.
بطور کلی بی‌اختیاری ادرار حاصل شل شدن عضلات کف لگن است که درمان آن از طریق جراحی، مصرف دارو یا ورزش برای عضلات کف لگن میسر می‌باشد.
نوعی از اختلالات ادراری‌ست که منجر به بی‌اختیاری ادرار و یا مشکل عدم توانایی تخلیه ادرار می‌شود.
بطور کلی مثانه نوروژنیک بعلت های زیر بروز می‌کند:
بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی مثل ام اس، دیابت، پارکینسون
آسیب‌های کمری یا نخاعی
برخی بیماری‌های مادرزادی و اقدامات درمانی مربوط به آنها مثل جراحی‌هایی که باعث قطع شدن عصب نخاعی مثانه شود
روش درمان مثانه نوروژنیک
در حال حاضر جدیدترین روش درمان مثانه نوروژنیک روش تحریک الکتریکی عصب ساکرال نخاعی است.
به این صورت که یک الکترود در عضله لگن بیمار کار گذاشته می‌شود. این الکترود یک ریموت کنترل دارد و توسط خود بیمار قابل کنترل است. نام دستگاه مزبور نورومدولاسیون است و توسط ریموت هر دوساعت به مثانه فرد دستور تخلیه داده می‌شود.طول عمر دستگاه نامبرده بیش از ۱۰ سال است.
هزینه‌های عمل جراحی برای کار گذاشتن این دستگاه در بدن بیمار توسط بیمه پوشش داده می‌شود.
اما در حال حاضر فقط حدود ۳ نفر متخصص در ایران این جراحی را انجام می‌دهند. انجمن نورورلوژی ایران هرسه ماه یک‌بار برای متخصصان، کنفرانس آموزشی درین زمینه برگزار می‌نماید.
درمان های جدید بی اختیاری ادرار
- تجویز دارو: داروها معمولا برای بی‌اختیاری فوریتی هستند و به گونه‌ای عمل می‌کنند که تحریکات مثانه بصورت مهارشده و خیلی آرام اتفاق بیفتند. برای بی‌اختیاری استرسی هم داروهایی استفاده می‌شوند که منقبض کننده گردن مثانه هستند. زنانی که به سن یائسگی رسیده و دچار بی‌اختیاری هستند برایشان کرم‌ها و قرص‌های هورمونی استروژن بسیار کمک کننده است. کرم٬ها بصورت واژینال مصرف می‌شوند و قرص‌های خوراکی معمولا احتمال ابتلا به سرطان سینه و رحم را بالا می‌برند و توصیه نمی‌شوند.
- روش‌های غیر جراحی بایوفیدبک: بایوفیدبک برای کنترل عضلات کف لگن و کمک به مشکلات زنان مفید است. چون عضلات کف لگن تاثیر مهمی بر مثانه دارند. تمریناتی وجود دارند که در جهت تقویت عضلات کف لگن موثرند. (تمرینات کگل) هم‌زمان که شما تمرینات ورزشی را انجام می‌دهید به کمک حسگرهایی که با چسب به باسن و روی شکم متصل می‌شوند نمودارهای کامپیوتری نشان می‌دهند که کارکرد عضلات شما به چه صورت است. جلسات بیوفیدبک هر کدام حدود ۳۰ دقیقه هستند.
- صندلی الکترومگنت برای تقویت عضلات مثانه و عضلات کف لگن: این روش برای زنان و مردان هر دو موثر است. مخصوصا برای مشکلات ادراری مردان پس از جراحی پروستات . همچنین مشکلات مثانه نورورژنیک، آسیب‌های نخاعی یا شل شدن عضلات کف لگن پس از زایمان را درمان می‌کند. توسط نشستن روی این صندلی میدان مغناطیسی متمرکز در عضلات کف لگن نفوذ می‌کند سپس شاخه‌های عصبی تحریک شده و عضلات کف لگن منقبض می‌گردند و به تقویت عضلات شل شده منجر می‌شود. در این روش فرد با لباس روی صندلی می‌نشیند و امواج از لباس به راحتی عبور می‌کنند.
- فیزیوتراپی کف لگن: تکنیک‌های فیزیوتراپی کف لگن شامل دو دسته درونی و بیرونی هستند که بر روی بافت همبند، ماهیچه‌ها، اعصاب، رباط‌ها، مفاصل، تاندون‌های کمربند لگنی، باسن و پایین کمر تمرکز دارند و یکسری روش‌های درمانی دستی، تمرین‌ها، ماساژ، آزادکردن بافت همبند و یکسری آموزش‌هایی برای فرد بیمارهستند.
- تزریق آمپول به گردن مثانه از طریق سیستوسکوپی: این روش درمانی برای بی‌اختیاری استرسی عموما بکار میرود. مواد حجم دهنده مثل کلاژن به گردن مثانه تزریق می‌شود و مانع از خروج ادرار میگردد و البته مواد تزریق شده بعد از مدتی از بین میرود.
- لیزر مونالیزا: این روش بدون ایجاد زخم و بخیه و خونریزی است و یک روش جایگزین برای جراحی ست که بدون بیهوشی و بدون گذراندن دوره نقاهت است.
درمان سنگ کلیه
- دارو
- لیتوتریپسی : با استفاده از امواج صوتی سنگ کلیه به قطعات کوچکتر تجزیه می‌شود تا دفع آن راحت‌تر باشد
- جراحی تونل ( نفرولیتوتومی از راه پوست ) : یک برش کوچک روی کمر ایجاد شده و سنگها خارج می‌شوند
این جراحی برای موارد زیر بکار میرود:
- درد غیر قابل کنترل است
- سنگ باعث انسداد و یا عفونت شده
- سنگ بزرگ است و خود به خود نمیتواند دفع شود
- اورتروسکوپی: در صورت گیر کردن سنگ در مثانه با استفاده از دستگاهی بنام اورتروسکوپ سنگ را بیرون می‌آورند.
نکته افرادی که آب بدنشان کم شده و یا تهوع شدید دارند نیازمند تزریق وریدی مایعات هستند.
- مصرف دارو: انواع داروهایی که تولید ادرار را در شب کند می‌کنند مثل دسموپرسین (DDAVP) ، انواع داروهایی که مثانه را آرام می‌کنند و انقباضات آن را کاهش می‌دهند مثل اکسی بوتینین (Ditropan XL)
- استفاده از دستگاه هشداردهنده رطوبت : این دستگاه دارای یک پد حساس نسبت به رطوبت است که روی لباس خواب یا رختخواب وصل می‌شود و اگر رطوبتی حس شود دستگاه هشدار میدهد و فرد را از خواب بیدار می‌کند
- تغییر الگوهای رفتاری: کم کردن مصرف مایعات در شب، کاهش مصرف مواد محرک مثل کافئین و ادویه‌ها
گاهی ممکن است وجود یک زخم، تورم، عفونت یا نوعی آسیب، مجرای ادرار را تنگ یا مسدود کند. این مساله را باید جدی گرفت زیرا میتواند عوارض زیادی را به همراه داشته باشد.
- روش‌های اندوسکوپیک
- روش‌های آناستوموتیک و عمل جراحی جایگزینی
- روش‌های آندوسکوپیک
- اتساع ( گشاد کردن ) مجرای ادرار : این روش برای کسانیکه دچار تنگی مکرر ( بیش از دوبار در سال ) می‌شوند روش مناسبی نیست و عوارضی مثل خونریزی و عفونت به همراه دارد. این روش با استفاده از سوندهای فلزی یا فیلی فورم فالور و بدون اعمال فشار، به آهستگی انجام می‌گیرد. اگر انسداد بطور کامل اتفاق افتاده باشد این روش جوابگو نیست و باید ازجراحی باز یا یورتروپلاستی استفاده کرد.
- اورتروتومی داخلی : این روش را می‌توان با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی کامل انجام داد. اورترومی بصورت بریدن و پاره کردن قسمت تنگ شده مجراست که پس آز آن اپی تلیوم رشد کند و مانع از این شود که دوباه حلقه تنگی تشکیل شود.
- استنت‌های مجرا : برای درمان تنگی مجرا این روش مناسب است. در این روش استنت‌های دائمی از جنس تیتانیوم یا استیل در مجرا قرار گرفته می‌شوند و این عملیات با استفاده از سیستوسکوپی انجام می‌گیرد که یک عمل سرپایی محسوب می‌شود اما از عوارض آن عود مجدد تنگی داخل استنت است.
- روش‌های آناستوموتیک و عمل جراحی جایگزینی: پیش از انجام این گونه عمل‌های جراحی لازم است بیمار ادرار استریل داشته باشد. اگر بیمار سوند متمکن سوپراپوبیک دارد باید این سوند تعویض شود و بیمار حتما آنتی‌بیوتیک مصرف کند.
- تنگی مناتوس: تنگی نوک مجرا که بیماری نادری‌ست اما در هر سنی میتواند برای مردان رخ بدهد. برای کودکان این اتفاق معمولا بعد از ختنه رخ میدهد که براحتی قابل درمان است. درمان این مشکل شامل دو مرحله است. در مرحله اول قسمت تنگ شده مجرا خارج می‌شود و به جای آن مخاط بوکال کار گذاشته می‌شود. سپس 3 الی 12 ماه بعد، مجرا توبولاریزه شده و حشفه آلت گلانز بر روی آن ترمیم می‌شود.
- تنگی مجرای آلتی (لیکن اسکلروز): بهترین روش درمان بری این عارضه روش یورتروپلاستی جایگزینی است که از گرافت‌ها یا فلاپ‌های موضعی برای بازسازی مجرا باید استفاده شود. پس از انجام بازسازی باید در بدن بیمار سوند کار گذاشته شود. پانسمان مجرا نیز باید بدون هیچگونه فشار باشد.
- تنگی مجرای بولبار: اگر این نوع تنگی کوتاه و در حد ۱ تا ۲ سانتیمتر باشد از روش برداشتن بخش تنگ شده مجرا استفاده می‌شود.
- تنگی مجرای ادراری بانوان: این عارضه بسیار نادر است با این حال راه‌های درمان آن شامل موارد زیر می‌باشد :
سیستوسکوپی: استفاده از این ابزار به همراه بیهوشی برای گشاد کردن مجراست.
جراحی باز مجرای ادرار: قسمت مسدود شده برداشته شده و آن ناحیه را بازسازی می‌کنند.
از آنجا که هماچوری ممکن است به یکی ازدلایل عفونت، سنگ مثانه یا کلیه، بیماری کلیوی، بیماری‌های جانبی ناشی از کهولت سن، سرطان یا بزرگ شدن پروستات در مردان باشد بسته به علت این معضل راه درمان میتواند از طریق مصرف انواع آنتی‌بیوتیک‌ها یا استفاده از امواج برای شکستن سنگ کلیه یا مثانه باشد . همچنین برای بیماری‌هایی مثل سرطان و یا مشکلات پروستات پزشک متخصص پس از بررسی و تشخیص راه حل مناسب را در پیش می‌گیرد.
