سیستیت (به انگلیسی: Cystitis) التهاب مثانه است. التهاب به این معناست که بخشی از بدن شما تحریک، قرمز و یا متورم می‌شود. در بیشتر موارد، علت سیستیت عفونت دستگاه ادراری (UTI) است که زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری وارد مثانه یا مجرای ادرار شده و شروع به تکثیر می‌کند.
این بیماری همچنین می‌تواند توسط باکتری‌های طبیعی بدن شما در حالتی که دچار عدم تعادل می‌شوند، اتفاق بیفتد. این باکتری‌ها منجر به عفونت و ایجاد التهاب می‌شوند. سیستیت همیشه از عفونت ناشی نمی‌شود. به عنوان مثال، بعضی از داروها و محصولات بهداشتی هم می‌توانند باعث التهاب شوند.
درمان سیستیت به عامل اصلی آن بستگی دارد. در اکثر موارد سیستیت‌ها حاد هستند یا به طور ناگهانی رخ می‌دهند. اما سیستیت‌های بینابینی (که در بین بخش‌های یک بافت یا در فواصل بافت‌ها ایجاد می‌شود)، مزمن یا طولانی مدت هستند. سیستیت می‌تواند هر کسی را درگیر کند، اما اغلب در زنان رخ می‌دهد.
علائم سیستیت یا التهاب مثانه
علائم سیستیت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- میل مکرر به ادرار کردن
- اصرار به ادرار کردن بعد از تخلیه مثانه
- ادرار کدر یا با بوی تند
- تب پایین اگر همراه با عفونت ادراری باشد
- مشاهده خون در ادرار
- درد هنگام مقاربت جنسی
- احساس فشار یا پر بودن مثانه
- گرفتگی در شکم یا کمر
اگر عفونت مثانه به کلیه‌های شما سرایت کند، می‌تواند برای سلامتی به یک مشکل جدی تبدیل شود. علاوه بر علائم ذکر شده در بالا، علائم عفونت کلیه عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد پشت یا پهلو
- لرز
همچنین، دو علامت اضافی، تب یا خون در ادرار، به خودی خود علائم سیستیت نیستند. با این حال، ممکن است همراه با سایر علائم عفونت کلیه ایجاد شوند. اگر فکر می‌کنید عفونت کلیه دارید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.
علل سیستیت یا التهاب مثانه
نوع سیستیت به علت آن بستگی دارد. علل احتمالی سیستیت عبارتند از:
- عفونت دستگاه ادراری (UTI)
- مصرف برخی داروها
- قرار گرفتن در معرض رادیو اکتیو
- استفاده مداوم از سوند
- محصولات بهداشتی تحریک کننده
انواع سیستیت یا التهاب مثانه
سیستیت می‌تواند حاد یا بینابینی باشد. سیستیت حاد، موردی است که به طور ناگهانی رخ می‌دهد. سیستیت بینابینی (IC) یک مورد مزمن یا طولانی مدت سیستیت است که چندین لایه بافت مثانه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سیستیت حاد و بینابینی علل مختلفی دارند که این علل، نوع آن را مشخص می‌کنند. موارد زیر انواع سیستیت هستند:
سیستیت باکتریایی
سیستیت باکتریایی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری وارد مجرای ادرار یا مثانه شما شده و باعث عفونت می‌شود. همچنین می‌تواند زمانی ایجاد شود که رشد طبیعی باکتری در بدن شما نامتعادل و عفونت ناشی از آن، منجر به سیستیت یا التهاب مثانه شود.
درمان عفونت مثانه مهم است و اگر عفونت آن به کلیه‌ها منتقل شود، می‌تواند برای سلامتی مشکلات جدی ایجاد کند.
سیستیت ناشی از دارو
بعضی از داروها می‌توانند باعث التهاب مثانه شوند. داروها از بدن شما عبور می‌کنند و در نهایت از طریق سیستم ادراری خارج می‌شوند. بعضی از داروها موقع خروج از بدن می‌توانند مثانه شما را تحریک کنند.
به عنوان مثال، داروهای شیمی درمانی سیکلوفسفامید و ایفوسفامید می‌توانند باعث سیستیت شوند.
سیستیت پرتویی
پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می‌شود، اما در عوض می‌تواند به سلول‌ها و بافت‌های سالم آسیب برساند. پرتودرمانی در ناحیه لگن می‌تواند باعث التهاب مثانه شود.
سیستیت جسم خارجی
استفاده مداوم از سوند، می‌تواند خطر عفونت باکتریایی را افزایش دهد و به بافت‌های دستگاه ادراری آسیب برساند. هم باکتری‌ها و هم بافت‌های آسیب دیده می‌توانند باعث التهاب شوند.
سیستیت شیمیایی
بعضی از محصولات بهداشتی می‌توانند مثانه شما را تحریک کنند. محصولاتی که ممکن است باعث سیستیت شوند عبارتند از:
- ژله‌های اسپرم کش
- استفاده از دیافراگم به همراه اسپرم‌کش
- اسپری‌های بهداشتی زنانه
- مواد شیمیایی حاصل از حمام حبابی (وان پر شده با لایه‌ای از فوم سورفکتانت بر روی سطح آب)
سیستیت همراه با شرایط دیگر
گاهی اوقات سیستیت به عنوان نشانه‌ای از سایر شرایط پزشکی رخ می‌دهد، مثل:
دیابت، سنگ کلیه، ایدز، پروستات بزرگ‌شده و یا آسیب‌های ستون فقرات
چه کسانی در معرض خطر سیستیت هستند؟
سیستیت در زنان به دلیل کوتاه‌تر بودن مجرای ادرار بیشتر شایع است. با این حال، هم مردان و هم زنان در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
زنان ممکن است در معرض خطر بیشتری برای سیستیت باشند اگر:
- از نظر جنسی فعال هستند
- باردار هستند
- از دیافراگم به همراه اسپرم‌کش استفاده کنند
- یائسه شده باشند
- از محصولات بهداشت شخصی تحریک کننده استفاده کنند
مردان در صورت بزرگ شدن پروستات به دلیل احتباس ادرار در مثانه ممکن است در معرض خطر بیشتری برای سیستیت باشند.
عوامل خطر مشترک برای مردان و زنان عبارتند از:
- عفونت فعلی یا قبلی دستگاه ادراری (UTI)
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- استفاده از سوند
- دیابت
- سنگ کلیه
- ابتلا به ایدز
- آسیب‌های ستون فقرات
- تداخل (وجود اشکال یا مانع) در جریان ادرار
سیستیت چگونه تشخیص داده می‌شود
چند راه مختلف برای تشخیص سیستیت وجود دارد. ممکن است پزشک برای تعیین علت سیستیت و بررسی عفونت ادراری از شما نمونه ادرار بخواهد. او همچنین ممکن است برای تعیین علت علائم شما، سیستوسکوپی یا آزمایش تصویربرداری انجام دهد.
سیستوسکوپی
در سیستوسکوپی، پزشک مثانه شما را با یک لوله نازک که دارای دوربین و یک منبع نور است، بررسی می‌کند. پزشکان می‌توانند در صورت نیاز از سیستوسکوپ برای جمع آوری بیوپسی از بافت مثانه استفاده کنند. (بیوپسی یک نمونه بافت کوچک است که برای آزمایش بیشتر استفاده می‌شود).
تست تصویربرداری
آزمایش‌های تصویربرداری اغلب ضروری نیستند، اما می‌توانند در تشخیص سیستیت مفید باشند. اشعه ایکس یا سونوگرافی می‌تواند به رد سایر علل سیستیت، مثل یک مشکل ساختاری یا تومور کمک کند.
سیستیت چگونه درمان می‌شود
داروها
آنتی بیوتیک‌ها یک درمان رایج برای سیستیت باکتریایی هستند. سیستیت بینابینی با دارو هم قابل درمان است. دارو برای سیستیت بینابینی بستگی به علت آن دارد.
جراحی‌ها
جراحی می‌تواند سیستیت را درمان کند، اما ممکن است اولین انتخاب پزشک نباشد، اما برای بیماری‌های مزمن شایع‌تر است. گاهی اوقات جراحی می‌تواند یک مشکل ساختاری را ترمیم کند.
مراقبت در منزل
مراقبت‌های خانگی می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند. روش‌های رایج عبارتند از:
- استفاده از پدهای گرم کننده روی شکم یا پشت
- استفاده از مسکن‌های بدون نسخه مثل ایبوپروفن و استامینوفن
- نشستن در لگن بصورتی که باسن و لگن در آب غوطه ور باشند به منظور پاکسازی ناحیه لگن
گاهی اوقات می‌توانید علائم سیستیت را در خانه و بدون مصرف دارو مدیریت کنید. اگر برای درمان عفونت ادراری، آنتی بیوتیک مورد نیاز است، هیچ چیزی نباید جایگزین آن شود. روش‌های رایج درمانی خانگی عبارتند از:
- آب زغال اخته یا قرص
- نوشیدن مایعات زیاد
- پوشیدن لباس زیر نخی و لباس‌های گشاد
- پرهیز از هر گونه غذا یا نوشیدنی که مشکوک به بدتر کردن علائم هستند
درمان‌های جایگزین سیستیت یا التهاب مثانه
روش‌های غیر جراحی دیگری برای سیستیت وجود دارد، مثلا گاهی کشش مثانه با آب یا گاز می‌تواند به طور موقت علائم را بهبود ببخشد. تحریک عصبی می‌تواند دفعات نیاز به توالت را کاهش دهد و درد لگن را تسکین دهد. و برای سیستیت ناشی از پرتودرمانی یا شیمی درمانی، دارو می‌تواند به شستشوی مثانه کمک کند.
موقعیت سیستیت یا التهاب مثانه
موقعیت سیستیت به علائم آن بستگی دارد. با این حال، مهم است که بیماری زمینه‌ای را در اسرع وقت درمان کنید. اگر علائم سیستیت را تجربه کردید، بهتر است با پزشک اورولوژیست تماس بگیرید.
در دوران نقاهت سیستیت، باید:
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید
- از نوشیدنی‌های کافئین دار اجتناب کنید، چون این نوشیدنی‌ها می‌توانند مثانه شما را تحریک کنند
- مکرر ادرار کنید، به جای اینکه ادرار خود را نگه دارید
- لباس زیر نخی و لباس‌های گشاد بپوشید
پیشگیری از سیستیت (التهاب مثانه)
زنان باید پس از اجابت مزاج، خود را از جلو به عقب پاک کنند تا از انتشار باکتری از مدفوع جلوگیری شود. علاوه بر این، دوش گرفتن به جای استفاده از وان هم ممکن است کمک کند. حتما پوست ناحیه تناسلی را به آرامی بشویید.
خانم‌ها باید بعد از آمیزش مثانه خود را خالی کنند و آب بنوشند و در نهایت، از هر گونه محصولی که ناحیه را تحریک می‌کند خودداری کنند.