افتادگی قدامی که به نام سیستوسل (به انگلیسی: Cystocele) یا افتادگی مثانه هم شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که مثانه از موقعیت طبیعی خود در لگن پایین می‌آید و به دیواره واژن فشار می‌آورد.
اندام‌های لگن، از جمله مثانه، رحم و روده‌ها، معمولاً توسط ماهیچه‌ها و بافت‌های همبند کف لگن در جای خود نگه داشته می‌شوند. افتادگی قدامی یا سیستوسل زمانی اتفاق می‌افتد که کف لگن ضعیف می‌شود و یا تحت فشار زیادی قرار می‌گیرد. این می‌تواند در طول زمان، در هنگام زایمان طبیعی یا به دلیل یبوست مزمن، سرفه‌های شدید یا بلند کردن اجسام سنگین اتفاق بیفتد.
سیستوسل یا افتادگی واژن قابل درمان است و اغلب برای نوع خفیف یا متوسط آن، درمان غیر جراحی بکار می‌رود. در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی برای نگه داشتن واژن و سایر اندام‌های لگن در موقعیت مناسب خود لازم باشد.
علائم سیستوسل یا افتادگی مثانه
در موارد خفیف افتادگی قدامی (سیستوسل)، ممکن است متوجه هیچ علامت یا علائمی نشوید. وقتی علائم و نشانه‌ها بروز می‌کنند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- احساس پری یا فشار در لگن و واژن
- در برخی موارد، برآمدگی بافت در واژن که می توانید آن را ببینید یا احساس کنید
- افزایش فشار لگن در هنگام زور زدن، سرفه کردن، پایین آوردن یا بلند کردن بدن
- مشکلات ادرار کردن، از جمله مشکل در شروع جریان ادرار، احساس اینکه مثانه خود را به طور کامل پس از ادرار تخلیه نکرده‌اید، احساس نیاز مکرر به ادرار کردن یا نشت ادرار (بی‌اختیاری ادرار)
علائم و نشانه‌ها اغلب به‌ویژه بعد از ایستادن طولانی‌مدت قابل توجه هستند و ممکن است زمانی که دراز می‌کشید از بین بروند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افتادگی مثانه می‌تواند ناراحت کننده باشد، اما به ندرت دردناک است. این مشکل، می‌تواند تخلیه مثانه را دشوار کند و احتمالا منجر به عفونت مثانه شود. اگر علائم یا علائمی دارید که شما را آزار می‌دهد یا بر فعالیت‌های روزانه‌تان تأثیر می‌گذارد، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.
علل سیستوسل یا افتادگی مثانه
کف لگن شما شامل ماهیچه‌ها، رباطها و بافت‌های همبند است که از مثانه و سایر اندام‌های لگنی حمایت می‌کنند. اتصالات بین اندام‌های لگن و رباطها می‌تواند با گذشت زمان یا در نتیجه ضربه ناشی از زایمان یا فشارهای مزمن ضعیف شود. وقتی که این اتفاق می‌افتد، مثانه شما می‌تواند از جای طبیعی خود پایین‌تر بیاید و به داخل واژن برآمده شود (افتادگی قدامی).
علل فشار به کف لگن عبارتند از:
- بارداری و زایمان طبیعی
- اضافه وزن یا چاقی
- بلند کردن مکرر اجسام سنگین
- زور زدن برای کمک به حرکات روده
- سرفه مزمن یا برونشیت
عوامل خطرساز سیستوسل یا افتادگی مثانه
این عوامل ممکن است خطر افتادگی قدامی (سیستوسل) را افزایش بدهند:
- بارداری و زایمان: زنانی که زایمان واژینال یا با کمک ابزار داشته‌اند، حاملگی‌های چند قلویی را تجربه کرده‌اند و یا نوزادان آنها وزن بالایی داشته‌اند، در معرض خطر افتادگی قدامی هستند.
- سالخوردگی: خطر افتادگی قدامی یا سیستوسل با افزایش سن افزایش می‌یابد به ویژه بعد از یائسگی، زمانی که تولید استروژن در بدن شما، که به قوی نگه داشتن کف لگن کمک می‌کند، کم می‌شود.
- هیسترکتومی: برداشتن رحم ممکن است به ضعف در کف لگن شما کمک کند، اما همیشه اینطور نیست.
- علل ژنتیک: بعضی از زنان با بافت همبند ضعیف‌تری به دنیا می‌آیند که آنها را مستعد ابتلا به سیستوسل می‌کند.
- چاقی: زنان چاقی که دارای اضافه وزن هستند بیشتر در معرض خطر سیستوسل قرار دارند.
تشخیص سیستوسل یا افتادگی مثانه
تشخیص افتادگی قدامی (سیستوسل) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه لگن: ممکن است در حالت درازکش و احتمالاً در حالت ایستاده معاینه شوید. در طول معاینه، پزشک به دنبال برآمدگی بافتی در واژن می‌گردد که نشان‌دهنده افتادگی اندام لگنی است. احتمالاً از شما خواسته می‌شود که مثل وضعیت اجابت مزاج، با زور زدن، عضلات خود را به سمت پایین برانید تا معلوم شود چقدر بر درجه افتادگی شما تأثیر می‌گذارد. برای بررسی قدرت عضلات کف لگن، از شما خواسته می‌شود که آنها را منقبض کنید، مثل وقتی که می‌خواهید جریان ادرار را متوقف کنید.
- پر کردن پرسشنامه: می‌توانید فرمی را پر کنید که به پزشک کمک می‌کند سابقه پزشکی شما، درجه افتادگی و میزان تأثیر آن بر کیفیت زندگی شما را ارزیابی کند. این اطلاعات همچنین به تصمیم گیری در مورد انتخاب نوع درمان‌تان کمک می‌کند.
- آزمایشات مثانه و ادرار: اگر افتادگی قابل توجهی دارید، ممکن است آزمایش شوید تا معلوم شود مثانه شما چقدر خوب و کامل خالی می‌شود. اگر به نظر می‌رسد که پس از ادرار کردن، ادرار بیشتری نسبت به حالت عادی در مثانه‌تان باقی می‌ماند، پزشک ممکن است آزمایشی را بر روی نمونه ادرار انجام دهد تا نشانه‌های عفونت مثانه را جستجو کند.
درمان سیستوسل یا افتادگی مثانه
درمان بستگی به این دارد که آیا علائمی دارید، افتادگی قدامی یا سیستوسل شما چقدر شدید است و آیا شما شرایط مرتبطی مثل بی‌اختیاری ادرار و یا اینکه بیش از یک نوع افتادگی دارید یا خیر.
موارد خفیف: آنهایی که علائم واضحی ندارند یا علائم‌شان کم است، معمولاً نیازی به درمان ندارند. پزشک شما ممکن است یک رویکرد انتظار و مشاهده را توصیه کند، همراه با ویزیت‌های گاه به گاه برای نظارت بر افتادگی شما.
اگر علائم پرولاپس قدامی (سیستوسل) را دارید، گزینه‌های درمانی خط اول عبارتند از:
- تمرینات عضلات کف لگن (کگل): این تمرینات که اغلب تمرینات کگل نامیده می‌شوند، به تقویت و حمایت عضلات کف لگن کمک می‌کنند. پزشک یا فیزیوتراپیست شما می‌تواند دستورالعمل‌هایی را برای نحوه انجام این تمرینات به شما ارائه دهد و به شما کمک کند تا آنها را به درستی انجام دهید.
هنگامی که تمرینات توسط فیزیوتراپیست آموزش داده و با بیوفیدبک تقویت می‌شود، تمرینات کگل ممکن است در تسکین علائم بسیار موفق باشد. بیوفیدبک شامل استفاده از دستگاه‌های نظارتی است که به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که عضلات مناسب را با شدت و مدت زمان بهینه منقبض می‌کنید. این تمرینات می‌توانند به بهبود علائم شما کمک کنند، اما ممکن است مقدار افتادگی را کاهش ندهند.
- یک وسیله حمایتی (پساری): پساری واژینال یک حلقه پلاستیکی یا لاستیکی است که برای حمایت از مثانه درون واژن قرار می‌گیرد. پساری افتادگی واقعی را رفع یا درمان نمی‌کند، اما حمایت اضافی که ارائه می‌دهد می‌تواند به تسکین علائم کمک کند. پزشک یا ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی، استفاده مناسب دستگاه را به شما را یاد می‌دهد و به شما نشان می‌دهد که چگونه آن را به تنهایی تمیز کرده و مجدداً در جایش قرار دهید. بسیاری از زنان از پساری به عنوان یک جایگزین موقت برای جراحی استفاده می‌کنند و بعضی هم بعد از جراحی‌های بسیار خطرناک از آن استفاده می‌کنند.
چه زمانی برای درمان افتادگی مثانه جراحی لازم است؟
اگر علیرغم گزینه‌های درمانی فوق، هنوز علائم قابل توجه و ناراحت کننده‌ای دارید، پزشک ممکن است درمان جراحی را به شما توصیه کند.
- جراحی افتادگی مثانه چگونه انجام می‌شود: اغلب، جراحی به صورت واژینال انجام می‌شود و شامل هل دادن مثانهء افتاده، به جایگاه اصلی خود با استفاده از بخیه و برداشتن بافت اضافی واژن است. اگر بافت واژن شما خیلی نازک باشد، پزشک ممکن است از نوع خاصی از پیوند بافت برای تقویت بافت‌های واژن و افزایش حمایت استفاده کند.
- اگر افتادگی رحم دارید: برای افتادگی قدامی یا سیستوسل مرتبط با افتادگی رحم، پزشک ممکن است برداشتن رحم (هیسترکتومی) را علاوه بر ترمیم عضلات آسیب دیده کف لگن، رباطها و سایر بافت‌ها توصیه کند.
- اگر بی‌اختیاری دارید: اگر افتادگی قدامی شما با بی‌اختیاری استرسی همراه باشد، یعنی با نشت ادرار در حین فعالیت شدید، پزشک شما همچنین ممکن است یکی از چندین روش را برای حمایت از مجرای ادرار و کاهش علائم بی‌اختیاری شما توصیه کند.
اگر باردار هستید یا به باردار شدن فکر می‌کنید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که جراحی را تا پایان بچه دار شدن به تعویق بیندازید. تمرینات کف لگن یا پساری ممکن است در این مدت به کاهش علائم شما کمک کند. مزایای جراحی می‌تواند سال‌ها ادامه داشته باشد، اما خطر عود بیماری وجود دارد که ممکن است به معنای نیاز به جراحی دیگری باشد.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی سیستوسل یا افتادگی مثانه
تمرینات کگل تمریناتی هستند که می‌توانید در خانه انجام دهید تا عضلات کف لگن خود را تقویت کنید. تقویت کف لگن از اندام‌های لگنی شما حمایت بهتری می کند و علائم مرتبط با افتادگی قدامی یا سیستوسل را تسکین می‌دهد.
برای انجام تمرینات کگل مراحل زیر را دنبال کنید:
- عضلات کف لگن خود را سفت کنید (انقباض)- ماهیچه‌هایی که برای توقف ادرار استفاده می‌کنید.
- انقباض را به مدت پنج ثانیه نگه دارید و سپس پنج ثانیه استراحت کنید. (اگر این کار خیلی سخت است، با نگه داشتن دو ثانیه و استراحت برای سه ثانیه شروع کنید.)
- تمرین کنید و هر بار ماهیچه‌ها را ۱۰ ثانیه منقبض نگه دارید.
- هر روز سه نوبت ۱۰ تایی از تمرینات را انجام دهید.
از پزشک خود در مورد نحوه صحیح اجرای کگل و بازخورد در مورد اینکه آیا از عضلات مناسب استفاده می‌کنید، کمک بگیرید. هنگامی که روش مناسب را یاد گرفتید، تقریباً در هر زمان می‌توانید تمرینات کگل را با احتیاط انجام دهید، چه پشت میز خود نشسته باشید و چه روی کاناپه در حال استراحت.
برای کمک به جلوگیری از پیشرفت افتادگی قدامی، می‌توانید این تغییرات سبک زندگی را هم امتحان کنید:
- درمان و پیشگیری از یبوست: غذاهای پر فیبر می‌توانند کمک کنند.
- از بلند کردن وسایل سنگین خودداری کنید و آنها را به درستی بلند کنید. هنگام بلند کردن، به جای کمر یا پشت از پاهای خود استفاده کنید.
- سرفه‌های خود را کنترل کنید. سرفه مزمن یا برونشیت خود را درمان کنید و سیگار نکشید.
- وزن خود را مدیریت کنید. با پزشک خود صحبت کنید تا وزن ایده آل شما را تعیین کند و در صورت نیاز در مورد استراتژی‌های کاهش وزن، مشاوره دریافت کنید.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
اگر علائم افتادگی قدامی (سیستوسل) دارید که شما را آزار می‌دهد یا در فعالیت‌های عادی شما اختلال ایجاد می‌کند، با پزشک اورولوژیست یا متخصص زنان خود ملاقات کنید.
در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا برای این قرار ملاقات آماده شوید و بدانید که از پزشک خود چه سوالاتی بپرسید.
آنچه شما می‌توانید انجام دهید
- علائمی که داشته‌اید و مدت زمان آن را یادداشت کنید.
- اطلاعات کلیدی پزشکی خود را یادداشت کنید، از جمله سایر شرایطی که تحت درمان‌شان هستید و نام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که به طور مرتب مصرف می‌کنید.
- در صورت امکان یک دوست یا خویشاوند را همراه خود بیاورید. حضور شخص دیگری در آنجا ممکن است به شما کمک کند تا اطلاعات مهم را به خاطر بسپارید یا جزئیاتی را در مورد چیزی که در طول قرار از دست داده‌اید به شما یادآور شود.
- سؤالاتی را یادداشت کنید تا از پزشک خود بپرسید، و در صورت کوتاه شدن زمان، ابتدا مهمترین آنها را مطرح کنید.
برای افتادگی قدامی یا سیستوسل، بعضی از سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- محتمل‌ترین علت علائم من چیست؟
- آیا دلایل احتمالی دیگری وجود دارد؟
- آیا برای تایید تشخیص، به آزمایش نیاز دارم؟
- چه رویکرد درمانی را توصیه می‌کنید؟
- اگر اولین درمان موثر واقع نشد، بعدا چه چیزی را توصیه می‌کنید؟
- آیا من در معرض خطر عوارض ناشی از این وضعیت هستم؟
- احتمال عود سیستوسل بعد از درمان چقدر است؟
- آیا باید از هر گونه محدودیت فعالیت پیروی کنم؟
- برای کاهش علائمم در خانه چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
علاوه بر سؤالاتی که از قبل آماده کرده‌اید، در صورت نیاز به توضیح، از پرسیدن سؤالات دیگر در طول قرار خود دریغ نکنید.
از پزشک خود چه سوالاتی خواهید شنید؟
در طول قرار ملاقات، پزشک شما ممکن است تعدادی سوال از جمله موارد زیر بپرسد:
- اولین بار چه زمانی متوجه علائم خود شدید؟
- آیا نشت ادرار دارید؟
- آیا عفونت مثانه مکرر دارید؟
- آیا در حین مقاربت دچار درد یا نشت ادرار می‌شوید؟
- آیا سرفه مزمن یا شدید دارید؟
- آیا برای اجابت مزاج، به دلیل یبوست مجبور به زور زدن هستید؟
- به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بهبود می‌بخشد؟
- به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بدتر می‌کند؟
- آیا مادر یا خواهر شما مشکلی در ناحیه لگن دارند؟
- آیا از طریق واژینال (زایمان طبیعی) نوزادی به دنیا آورده‌اید؟ چند بار؟
- آیا می‌خواهید در آینده باز هم صاحب فرزند شوید؟
- چه چیز دیگری به شما مربوط می‌شود؟
منبع: مایو کلینیک