تشخیص هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH)
کار پزشک شما با پرسیدن سوالات دقیق در مورد علائم‌تان و انجام یک معاینه فیزیکی شروع می‌شود. این تست اولیه احتمالاً شامل موارد زیر است:
- معاینه دیجیتال رکتال: پزشک انگشت خود را وارد راست روده می‌کند تا اندازه پروستات شما را از نظر بزرگی بررسی کند.
- آزمایش ادرار: آنالیز نمونه‌ای از ادرار می‌تواند به رد ِعفونت یا سایر شرایطی که می‌تواند علائم مشابهی ایجاد کند کمک کند.
- آزمایش خون: نتایج آن می‌تواند نشان دهنده مشکلات کلیوی باشد.
- آزمایش خون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA): پی‌اِس‌اِی ماده‌ای است که در پروستات تولید می‌شود و وقتی که پروستات بزرگ شده باشد، سطح آن در خون بالا می‌رود. با این حال، افزایش سطح پی‌اِس‌اِی می‌تواند به دلیل اقدامات اخیر، عفونت، جراحی یا سرطان پروستات هم باشد.
پس از آن، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای کمک به تأیید بزرگی پروستات و رد سایر شرایط توصیه کند. این تست‌ها عبارتند از:
- آزمایش جریان ادرار (یوروفلومتری): شما در یک ظرف متصل به دستگاهی ادرار می‌کنید که قدرت و مقدار جریان ادرارتان را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج آزمایش کمک می‌کند تا معلوم شود که آیا در طول زمان، وضعیت شما بهتر یا بدتر می‌شود.
- تست حجم باقیمانده ادرار بعد از دفع آن: این آزمایش معلوم می‌کند که آیا می‌توانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید یا خیر. این آزمایش را می‌شود با استفاده از سونوگرافی یا با قرار دادن کاتتر در مثانه (بعد از ادرار کردن) انجام داد تا اندازه ادرار باقیمانده در آن را مشخص کند.
- ثبت یک دوره ۲۴ ساعته از دفع ادرار: اگر بیش از یک سوم برون ده ۲۴ ساعتهء ادرار شما مربوط به شب باشد، ثبت دفعات و مقدار ادرار ممکن است مفید باشد.
اگر وضعیت شما پیچیده‌تر باشد، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- سونوگرافی ترانس رکتال پروستات: برای اندازه‌گیری و ارزیابی پروستات، یک کاوشگر اولتراساند در رکتوم شما قرار داده می‌شود.
- بیوپسی پروستات: سونوگرافی ترانس رکتال، از سوزن‌هایی برای نمونه برداری (بیوپسی) از بافت پروستات استفاده می‌کند. بررسی بافت می‌تواند به پزشک شما در تشخیص یا رد سرطان پروستات کمک کند.
- مطالعات یورودینامیک و جریان فشار: یک کاتتر از طریق مجرای ادرار به مثانه شما وارد و آب (یا بندرت هوا)، به آرامی به مثانه‌تان تزریق می‌شود. بعد پزشک می‌تواند فشار مثانه را اندازه‌گیری و تعیین کند که عضلات مثانه شما چقدر خوب کار می‌کنند. این مطالعات معمولاً فقط در مردانی که مشکوک به مشکلات عصبی هستند و در مردانی که قبلاً عمل پروستات انجام داده‌اند و هنوز علائم دارند، استفاده می‌شود.
- سیستوسکوپی: یک ابزار منعطف و مجهز به منبع نور (سیستوسکوپ) در مجرای ادرار شما قرار می‌گیرد و به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل مجرای ادرار و مثانه‌تان را ببیند. قبل از انجام این آزمایش بی‌حسی موضعی به شما داده خواهد شد.
درمان هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات
برای پروستات بزرگ شده، تعداد زیادی از درمان‌ها در دسترس هستند، از جمله دارو، درمان‌های کم تهاجمی و جراحی. بهترین انتخاب درمانی برای شما به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
اندازه پروستات شما، سن‌تان، سلامت بدنتان و میزان ناراحتی یا مشکلی که تجربه می‌کنید.
اگر علائم شما قابل تحمل است، می‌توانید درمان را به تعویق بیندازید و به سادگی علائم خود را زیر نظر بگیرید. علائم بعضی از مردان، می‌تواند حتی بدون درمان هم کم شود.
دارو درمانی هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات
دارو درمانی رایج‌ترین درمان برای علائم خفیف تا متوسط بزرگی پروستات است و گزینه‌های آن عبارتند از:
- مسدود کننده‌های آلفا: این داروها عضلات گردن مثانه و فیبرهای عضلانی در پروستات را شل و ادرار کردن را آسان‌تر می‌کنند. مسدودکننده‌های آلفا که شامل آلفوزوسین (اوروکساترال)، دوکسازوسین (کاردورا)، تامسولوسین (فلوماکس) و سیلودوسین (راپافلو) هستند، معمولاً در مردان ِدارای پروستات نسبتاً کوچک به سرعت عمل می‌کنند. عوارض جانبی آنها، ممکن است شامل سرگیجه و یک وضعیت بی‌ضرر باشد که در آن مایع منی به جای خارج شدن از نوک آلت تناسلی به مثانه برمی‌گردد (انزال رتروگراد).
- مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوكتاز: این داروها با جلوگیری از تغییرات هورمونی که باعث رشد پروستات می‌شوند، آن را کوچک می‌کنند. این داروها، شامل فیناستراید (پروسکار) و دوتاستراید (آوودارت)، ممکن است تا شش ماه طول بکشد تا موثر واقع شوند. عوارض جانبی این داروها شامل انزال رتروگراد است.
- درمان دارویی ترکیبی: اگر هر یک از داروها به تنهایی مؤثر نباشند، پزشک ممکن است مصرف همزمان یک مسدودکننده آلفا و یک مهارکننده ۵-آلفا ردوکتاز را توصیه کند.
- تادالافیل (سیالیس): مطالعات نشان می‌دهد که این دارو، که اغلب برای درمان اختلال نعوظ استفاده می‌شود، می‌تواند بزرگی پروستات را هم درمان کند.
درمان کم تهاجمی یا عمل جراحی برای هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH)
درمان کم تهاجمی یا جراحی ممکن است در صورتی توصیه شود که:
- علائم شما متوسط تا شدید باشد.
- دارو علائم شما را تسکین نداده باشد.
- دچار انسداد مجاری ادراری، سنگ مثانه، وجود خون در ادرار یا مشکلات کلیوی باشید.
- خودتان درمان قطعی را ترجیح بدهید.
اگر به موارد زیر مبتلا باشید، ممکن است درمان کم تهاجمی یا جراحی، مناسب شما نباشد:
- عفونت ادراری درمان نشده
- بیماری تنگی مجاری ادرار
- سابقه پرتودرمانی پروستات یا جراحی مجاری ادرار
- یک اختلال عصبی، مثل بیماری پارکینسون یا مولتیپل اسکلروزیس
هر نوع عمل پروستات می‌تواند عوارض جانبی هم ایجاد کند و بسته به روشی که انتخاب می‌کنید، عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- در حین انزال، به جای خروج منی از آلت تناسلی، جریان آن به عقب و به سمت مثانه برگردد (انزال عقب‌گرد یا انزال معکوس)
- مشکل موقت در دفع ادرار
- عفونت مجاری ادرار
- خونریزی
- اختلال در نعوظ
- و به ندرت، از دست دادن کنترل مثانه (بی‌اختیاری ادرار)
انواع مختلفی از درمان‌های کم تهاجمی یا جراحی وجود دارد.
برداشتن پروستات از طریق پیشابراه (TURP)
یک اسکوپ مجهز به نور در مجرای ادراری شما قرار می‌گیرد و جراح تمام قسمت پروستات غیر از بخش بیرونی آن را از بدن خارج می‌کند. تی‌یو‌آر‌پی به طور کلی علائم را به سرعت تسکین می‌دهد و اکثر مردان بلافاصله بعد از عمل جریان ادرار قوی‌تری پیدا می‌کنند. بعد از تی‌یو‌آر‌پی، ممکن است به طور موقت برای تخلیه مثانه به سوند نیاز داشته باشید.
برش پروستات از طریق مجرای ادرار (TUIP)
یک اسکوپ مجهز به نور به مجرای ادرار شما وارد می‌شود و جراح یک یا دو برش کوچک در غده پروستات ایجاد می‌کند که باعث می‌شود عبور ادرار از راه مجرا راحت‌تر انجام بگیرد. اگر غده پروستات کوچک یا نسبتا بزرگی دارید، این جراحی ممکن است انتخابی باشد، به‌ویژه اگر مشکلات سلامتی دارید که سایر جراحی‌ها را بسیار خطرناک می‌کند.
گرمادرمانی مایکروویوی از طریق مجرای ادرار (TUMT)
پزشک یک الکترود مخصوص را از طریق مجرای ادرار وارد ناحیه پروستات شما می‌کند. انرژی مایکروویو از الکترود، بخش داخلی غده پروستات بزرگ شده را از بین می‌برد و آن را کوچک می‌کند تا جریان ادرار براحتی انجام شود. تی‌یو‌اِم‌تی ممکن است فقط تا حدی علائم شما را تسکین دهد و مدتی طول بکشد تا متوجه نتایج آن بشوید. این جراحی معمولاً در شرایط خاص فقط بر روی پروستات‌های کوچک استفاده می شود چون ممکن است نیاز به درمان مجدد باشد.
برداشت سوزنی از طریق پیشابراه (تونا/ TUNA)
در این روش، یک اسکوپ به مجرای ادرار شما وارد می‌شود و به پزشک اجازه می‌دهد تا سوزن‌هایی را در غده پروستات شما قرار بدهد. امواج رادیویی از سوزن‌ها عبور می‌کنند و بافت اضافی پروستات را که مانع جریان ادرار می‌شود، گرم کرده و از بین می‌برند. روش تونا ممکن است فقط در موارد خاص انتخاب شود و این انتخاب به ندرت صورت می‌گیرد.
لیزر درمانی هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH)
لیزر پرانرژی بافت پروستات را که بیش از حد رشد کرده است از بین می‌برد. لیزر درمانی به طور کلی علائم را فورا تسکین می‌دهد و نسبت به جراحی‌های غیر لیزری خطر عوارض جانبی کمتری دارد. لیزر درمانی ممکن است در مردانی استفاده شود که به دلیل مصرف داروهای رقیق کننده خون، نباید سایر روش‌های پروستات را انجام بدهند.
گزینه‌های لیزر درمانی عبارتند از:
- روش های تخریبی: این روش‌ها به منظور افزایش جریان ادرار، بافت انسدادی پروستات را تبخیر می‌کنند. به عنوان مثال می‌شود به تبخیر انتخابی نوری (PVP) و تخریب پروستات با لیزر هولمیوم (HoLAP) اشاره کرد. روش‌های تخریبی می‌توانند علائم ادراری تحریک‌کننده‌ای را بعد از جراحی ایجاد کنند و بنابراین در شرایط نادر ممکن است در برخی موارد نیاز به عمل جراحی دیگری باشد.
- روش‌های هسته درآوری: مثل هسته درآوری پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP)، به طور کلی تمام بافت پروستات را که جریان ادرار را مسدود می‌کند، برداشته و مانع از رشد مجدد آن می‌شوند. بافت برداشته شده را می‌شود از نظر سرطان پروستات و سایر شرایط بررسی کرد. این روش‌ها مشابه برداشتن باز ِپروستات است.
بالا بردن یا لیفتینگ مجرای ادراری پروستات (PUL)
از تگ‌های ویژه‌ای برای فشرده کردن دو طرف پروستات استفاده می‌شود تا جریان ادرار بیشتر شود. اگر علائم دستگاه ادراری تحتانی دارید، ممکن است این روش توصیه شود. این روش همچنین ممکن است برای بعضی از مردانی ارائه شود که نگران تأثیر درمان بر اختلال نعوظ و مشکلات انزالی هستند. چون تأثیر لیفتینگ بر انزال و عملکرد جنسی بسیار کمتر از تی‌یو‌آر‌پی است.
آمبولیزاسیون
در این روش آزمایشی، خونرسانی به پروستات و یا از پروستات، به طور انتخابی مسدود و باعث کاهش اندازه پروستات می شود. هنوز نتایج بلند مدت ِاثربخشی این مشخص نشده است.
پروستاتکتومی باز(برداشتن پروستات) یا رباتیک
جراح برشی در قسمت پایین شکم شما ایجاد می‌کند تا به پروستات برسد و بافت را خارج کند. پروستاتکتومی باز معمولاً در صورت داشتن پروستات بسیار بزرگ، آسیب مثانه یا سایر عوامل پیچیده انجام می‌شود. این جراحی معمولا نیاز به بستری کوتاه مدت در بیمارستان دارد و با خطر بیشتری برای نیاز به انتقال خون همراه است.
مراقبت‌های بعدی
مراقبت‌های بعدی شما به تکنیک خاصی که برای درمان بزرگی پروستات استفاده می‌شود بستگی دارد.
در صورت انجام برداشت لیزری، برداشتن با سوزن یا مایکروویو درمانی از طریق مجرای ادرار، ممکن است پزشک ممنوعیت بلند کردن اجسام سنگین و ورزش بیش از حد را به مدت هفت روز توصیه کند. اگر پروستاتکتومی باز یا رباتیک انجام بدهید، ممکن است لازم باشد فعالیت خود را به مدت شش هفته محدود کنید.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
برای کمک به کنترل علائم بزرگی پروستات، سعی کنید این موارد را انجام دهید:
- محدود کردن نوشیدنی‌ها از عصر به بعد: یک یا دو ساعت قبل از خواب چیزی ننوشید تا از نیاز ِنیمه شب به توالت رفتن راحت شوید.
- محدود کردن کافئین و الکل: آنها می‌توانند تولید ادرار را افزایش بدهند، مثانه را تحریک و علائم شما را بدتر کنند.
- محدود کردن داروهای ضد احتقان یا آنتی هیستامین‌ها: این داروها ماهیچه های اطراف مجرای ادرار را که جریان ادرار را کنترل می‌کنند، سفت و ادرار کردن را سخت‌تر می‌کنند.
- به محض نیاز به دفع ادرار، به توالت بروید: انتظار طولانی مدت ممکن است باعث کشش بیش از حد عضله مثانه و آسیب به آن شود.
- برای توالت رفتن، برنامه ریزی کنید: سعی کنید در زمان‌های منظم مثلا هر چهار تا شش ساعت در روز، مثانه خود را تخلیه کنید. این می‌تواند به خصوص در صورت وجود تکرر و فوریت شدید مفید باشد.
- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید: چاقی با بزرگ شدن پروستات مرتبط است.
- فعال باشید: عدم تحرک به احتباس ادرار کمک می‌کند. حتی مقدار کمی ورزش می‌تواند به کاهش مشکلات ادراری ناشی از بزرگ شدن پروستات کمک کند.
- ادرار کنید و بعد از کمی مکث، دوباره ادامه بدهید: این عمل به عنوان تخلیه مضاعف شناخته می‌شود.
- بدنتان را گرم نگهدارید: دمای سردتر می‌تواند باعث احتباس ادرار و افزایش فوریت ادرار شود.
داروی جایگزین
سازمان غذا و دارو هیچ داروی گیاهی را برای درمان بزرگی پروستات تایید نکرده است.
مطالعات روی درمان‌های گیاهی به عنوان درمان بزرگی پروستات نتایج متفاوتی داشته است. یک مطالعه نشان داد که عصاره نخل خزنده به اندازه فیناستراید در تسکین علائم بزرگی پروستات موثر است، اگرچه حجم پروستات کم نمی‌شود.
بقیه درمان‌های گیاهی، از جمله عصاره‌های بتا-سیتوسترول، پیژو و علف چاودار برای کاهش علائم بزرگی پروستات مفید هستند. اما ایمنی و اثربخشی طولانی مدت این درمان‌ها ثابت نشده است.
اگر از داروهای گیاهی استفاده می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. بعضی از محصولات گیاهی ممکن است خطر خونریزی را افزایش بدهند یا با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید تداخل پیدا کنند.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک اورلوژیست
آنچه شما می‌توانید پیش از ملاقات انجام دهید، عبارتند از:
- تهیه فهرستی از علائم خود: از جمله علائمی که ممکن است نامرتبط به نظر برسند.
- ثبت تعداد دفعات و زمان ادرار کردن: اینکه چند وقت یکبار و یا به چه اندازه ادرار می‌کنید، آیا مثانه خود را کامل تخلیه می‌کنید و یا چه مقدار مایعات می‌نوشید.
- تهیه فهرستی از اطلاعات کلیدی پزشکی خود: از جمله سایر شرایط پزشکی که ممکن است داشته باشید.
- تهیه فهرستی از تمام داروهای مصرفی خود: از جمله ویتامین‌ها یا مکمل‌ها.
- یادداشت سوالات: به منظور آمادگی بهتر برای پرسیدن از دکتر.
سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید
- آیا بزرگ شدن پروستات یا چیز دیگری احتمالاً باعث ایجاد علائم من شده است؟
- به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
- گزینه‌های درمان من چه هستند؟
- چطور می‌توانم بقیه موارد پزشکی خودم را همراه با مشکل بزرگی پروستات مدیریت کنم؟
- آیا محدودیتی برای فعالیت جنسی وجود دارد؟
از پرسیدن سؤالات دیگری که در طول قرار خود به ذهن‌تان می‌رسد، دریغ نکنید.
از پزشک خود انتظار چه سوالاتی دارید
پزشک‌تان هم احتمالاً تعدادی سؤال از شما دارد. آماده بودن برای پاسخ به آنها ممکن است به شما زمان بیشتری برای رسیدگی به هر گونه نگرانی بدهد. او ممکن است از شما بپرسد:
- اولین بار چه زمانی علائم ادراری خود را تجربه کردید؟ آیا همیشه این علائم را داشتید یا گاهی؟ آیا با گذشت زمان به تدریج بدتر شدند یا به طور ناگهانی پیدا شدند؟
- در طول روز چند بار ادرار می‌کنید و شب‌ها برای ادرار کردن چند وقت یکبار بیدار می‌شوید؟
- آیا تا به حال نشت ادرار داشته‌اید؟ آیا نیاز مکرر یا فوری به ادرار کردن دارید؟
- آیا شروع ادرار برای شما دشوار است؟ آیا موقع ادرار کردن، ادرارتان قطع و وصل می‌شود یا مثلا احساس می‌کنید برای ادرار کردن باید زور بزنید؟ آیا تا به حال احساس کرده‌اید که نمی‌توانید مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید؟
- آیا هنگام ادرار کردن، در ناحیه مثانه احساس سوزش و درد دارید یا در ادرارتان خون می‌بینید؟ آیا قبلا عفونت ادراری داشته‌اید؟
- آیا سابقه خانوادگی بزرگی پروستات، سرطان پروستات یا سنگ کلیه دارید؟
- آیا تا به حال مشکلی در ایجاد و حفظ نعوظ (اختلال نعوظ) یا سایر مشکلات جنسی داشته‌اید؟
- آیا تا به حال جراحی یا روش دیگری انجام داده‌اید که شامل قرار دادن ابزاری از طریق نوک آلت تناسلی به مجرای ادرار باشد؟
- آیا از داروهای رقیق کننده خون مثل آسپرین، وارفارین (کومادین، جانتوون) یا کلوپیدوگرل (پلاویکس) استفاده می‌کنید؟
- چقدر کافئین مصرف می‌کنید؟ مایعات مصرفی شما چقدر است؟
منبع: مایو کلینیک