هماتوسپرمی (به انگلیسی: Hematospermia) یا دیدن خون در منی می‌تواند هر مردی را مضطرب کند؛ حال آنکه خوشبختانه، معمولاً نشان‌دهنده یک مشکل عمده پزشکی نیست. در مورد مردان کمتر از ۴۰ سال که هیچ علائم مرتبط و عوامل خطرآفرینی برای بیماری‌های زمینه‌ای نیستند، خون در مایع منی اغلب خود به خود ناپدید می‌شود.
اما برای مردان ۴۰ ساله و بالاتر، احتمال اینکه خون در مایع منی نیاز به ارزیابی و درمان داشته باشد، بیشتر است. این به ویژه در مورد مردانی لازمست که:
- به دفعات مکرر خون در مایع منی داشته باشند.
- علائم مرتبط در هنگام ادرار یا انزال داشته باشند.
- در معرض خطر ابتلا به سرطان، اختلال خونریزی یا سایر شرایط هستند.
وجود خون در منی را هماتوسپرمی یا هموسپرمی می‌نامند. وقتی مردان انزال می‌کنند، معمولاً در منی خود به دنبال خون نمی‌گردند؛ بنابراین مشخص نیست که این وضعیت‌شان به چه اندازه شایع است.
علل ایجاد هماتوسپرمی (خون در منی)
خون در منی می‌تواند از چندین منبع مختلف باشد:
عفونت و التهاب: این شایع‌ترین علت وجود خون در مایع منی است. خون می‌تواند از عفونت یا التهاب در هر یک از غدد، لوله‌ها یا مجاری که منی را در بدن تولید و منتقل می‌کنند، به وجود بیاید؛ از جمله:
- پروستات (غده‌ای که بخش مایع ِمنی را تولید می‌کند)
- مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار و منی را از آلت تناسلی حمل می‌کند)
- اپیدیدیم و مجرای دفران (ساختارهای لوله مانندی که در آن اسپرم قبل از انزال بالغ می‌شود)
- وزیکول‌های منی (که مایع بیشتری به مایع منی اضافه می‌کنند)
همچنین وجود خون می‌تواند از یک بیماری مقاربتی (عفونت مقاربتی) مثل سوزاک یا کلامیدیا، یا از یک عفونت ویروسی یا باکتریایی دیگر ناشی شود. عفونت و التهاب تقریباً عامل چهار مورد از هر ده مورد خون در مایع منی هستند.
تروما یا یک روش پزشکی: وجود خون در مایع منی پس از اقدامات پزشکی هم رایج است. به عنوان مثال، از هر پنج مرد، چهار مرد ممکن است به طور موقت پس از بیوپسی پروستات، خون در مایع منی خود داشته باشند.
اقداماتی که به عنوان درمان مشکلات ادراری انجام می‌شود هم می‌تواند باعث آسیب خفیفی شود که منجر به خونریزی موقت می‌شود. این معمولاً طی چند هفته بعد از عمل ناپدید می‌شود. پرتودرمانی، وازکتومی، و تزریق برای درمان هموروئید، آسیب فیزیکی به اندام‌های جنسی بعد از شکستگی لگن، آسیب به بیضه‌ها، فعالیت جنسی بیش از حد شدید یا خودارضایی، یا آسیب‌های دیگر هم می‌توانند باعث ایجاد خون در مایع منی شوند.
انسداد: هر یک از لوله‌ها یا مجاری کوچک در دستگاه تناسلی می‌تواند مسدود و باعث پاره شدن رگ‌های خونی و آزاد شدن مقدار کمی خون شود. وضعیتی به نام بی‌پی‌اچ (BPH) که باعث بزرگ شدن پروستات و فشار آمدن به مجرای ادرار می‌شود، هم با ایجاد خون در منی مرتبط است.
تومورها و پولیپ‌ها: یک بررسی از بیش از ۹۰۰ بیمار که در مایع منی‌شان خون مشاهده شده بود نشان داد که تنها ۳.۵٪ از آنها واقعاً تومور داشتند و بیشتر این تومورها در پروستات بودند. با این حال، خون در مایع منی می‌تواند با سرطان بیضه، مثانه، پروستات و سایر اندام‌های تناسلی و دستگاه ادراری مرتبط باشد. مردان و به ویژه مردان مسن، به دلیل عوامل خطرآفرین سرطان باید در صورت وجود خون در مایع منی خود مورد ارزیابی قرار بگیرند. سرطان درمان نشده یک بیماری تهدید کننده زندگی است.
پولیپ‌های دستگاه تناسلی که توده‌هایی خوش خیم هستند و هیچ مشکل پزشکی ایجاد نمی‌کنند هم می‌توانند باعث ایجاد خون در منی شوند.
مشکلات عروق خونی: تمام ساختارهای ظریف درگیر در انزال، از پروستات گرفته تا لوله‌های کوچکی که اسپرم را حمل می‌کنند، حاوی رگ‌های خونی‌اند. اینها ممکن است آسیب ببینند و در نتیجه باعث ایجاد خون در مایع منی شوند.
سایر شرایط پزشکی: افزایش قابل توجه فشار خون بالا، ایدز، بیماری کبد، لوسمی و سایر شرایط پزشکی هم با ایجاد خون در مایع منی مرتبط هستند.
۱۵ درصد از موارد خون ایجاد شده در مایع منی را نمی‌شود به دلایل شناخته شده‌ای ردیابی کرد، که خیلی از این موارد خود محدودکننده هم هستند؛ به این معنی که خون ِموجود در مایع منی خود به خود و بدون درمان دارویی از بین می‌رود.
علائم مرتبط با هماتوسپرمی
زمانی که پزشک به دنبال علت زمینه‌ای وجود خون در مایع منی می‌گردد، ممکن است از بیمار در مورد علائم مرتبط زیر سوال کند:
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
- سوزش ادرار یا سایر علائم دردناک ادرار
- مشکل در تخلیه کامل مثانه
- مثانهء دردناک و باعث احساس پری بیش از حد
- انزال دردناک
- نواحی متورم یا دردناک در اندام‌های جنسی یا خراش‌های آشکار ناشی از نوعی آسیب
- ترشح آلت تناسلی یا سایر علائم بیماری‌های مقاربتی (STD)
- تب، ضربان قلب و فشار خون بالاتر از حد طبیعی
آزمایشات و ارزیابی هماتوسپرمی
برای تشخیص خون در مایع منی، پزشک از بیمار یک تاریخچه کامل پزشکی می‌گیرد که شامل سابقه هرگونه فعالیت جنسی اخیر است. پزشک معاینه فیزیکی هم انجام خواهد داد؛ از جمله، معاینه اندام تناسلی از نظر توده یا تورم و معاینه دیجیتال رکتوم برای بررسی پروستات از نظر تورم، حساسیت به لمس و سایر علائم. پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر را بخواهد:
- آزمایش ادرار یا کشت ادرار برای شناسایی عفونت یا سایر ناهنجاری ها
- آزمایش بیماری های مقاربتی در صورت مشکوک بودن به نوعی بیماری مقاربتی
- “تست کاندوم” در صورتی که احتمال وجود خون در مایع منی در واقع از چرخه قاعدگی شریک جنسی باشد: به مرد گفته می‌شود که کاندوم بپوشد و با تخلیه منی خود در آن، نمونه را برای تست شدن تحویل بدهد.
- آزمایش PSA، برای تشخیص سرطان پروستات، با اندازه‌گیری ماده‌ای به نام آنتی ژن اختصاصی پروستات در خون
- سایر تست‌های اورولوژی مثل سیستوسکوپی، سونوگرافی، سی تی و ام آر آی برای ارزیابی بیشتر بیمار
درمان خون در منی یا هماتوسپرمی
درمان‌ها علت شناخته شده را هدف قرار می‌دهند:
- آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها تجویز می‌شوند.
- داروی ضد التهاب برای رفع بعضی از انواع التهاب بکار می‌رود.
- اگر مقصر یک عامل مقاربتی باشد، پزشک آن عارضه را درمان می‌کند.
- وقتی خون در مایع منی ناشی از یک روش اورولوژی اخیر، مثل بیوپسی پروستات باشد، معمولاً در عرض چند هفته به خودی خود ناپدید می‌شود.
در مردان جوان‌تر، خون در مایع منی که فقط یک یا دو بار بدون هیچ گونه علائم اضافی یا سابقه بیماری‌های خاص اتفاق می‌افتد، می‌تواند خود به خود بدون درمان ناپدید شود. اگر دوره های مکرر ایجاد خون در مایع منی همراه با علائم دردناک ادراری یا انزالی داشته باشید، پزشک ممکن است شما را به یک متخصص اورولوژی ارجاع دهد.