رنگ ادرار که می‌تواند از رنگ زرد کم رنگ تا کهربایی تیره متغیر باشد، در درجه اول توسط رنگدانهء یروکروم یا اوروبیلین ایجاد می‌شود.
غلظت ادرار، ظاهر رنگدانه را تعیین می‌کند. هرچه آب بیشتری بنوشید و هیدراته تر شوید، رنگدانه ادرار شما روشن‌تر می‌شود. رنگدانه‌ها و ترکیبات شیمیایی موجود در غذاها و داروهای مصرفی هم رنگ ادرار را تغییر می‌دهند. این تغییرات نسبتاً استاندارد هستند و معمولاً برای مدت طولانی دوام نمی‌آورند. بعضی از تغییرات رنگ ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد.
رنگ ادرار “طبیعی” در افراد مختلف با هم تفاوت دارد، اما معمولا باید در طیف زرد قرار گیرد. مقدار آبی که می‌نوشید رنگ ادرار شما را تعیین می‌کند. افرادی که آب بیشتری می‌نوشند و هیدراته می‌مانند، معمولاً در مقایسه با افرادی که آب کمتری مصرف می‌کنند، ادرار رقیق‌تر و کم‌رنگ‌تری دارند. اگر رنگ ادرار شما خارج از این طیف زرد است، مثلا ادرار کدر، قهوه ای‌رنگ، قرمز، آبی یا سبز، باید به متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
رژیم غذایی هم می‌تواند یکی از عوامل تعیین رنگ ادرار باشد. رنگ غذاهای کاملا طبیعی (مثل انواع توت‌ها و چغندر) می‌تواند رنگ متفاوتی ایجاد کند. غذاهای به شدت فرآوری شده هم که حاوی مقادیر زیادی رنگ خوراکی هستند، بر تغییر رنگ ادرار اثرگذارند.
ویتامین‌های گروه B مثل ریبوفلاوین (B-2) و کوبالامین (B-12) نیز به دلیل ایجاد ادرار زرد-سبز، فلورسنت شناخته شده‌اند. پس اگر مکمل یا مولتی ویتامین مصرف می‌کنید، ممکن است ادرار رنگ روشن داشته باشید.
مصرف بتاکاروتن یا ویتامین C بیش از حد هم می‌تواند منجر به ادراری به رنگ زرد یا نارنجی تیره شود. بتاکاروتن که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود، در غذاهای زرد و نارنجی مثل هویج و سیب زمینی شیرین یافت می‌شود. ویتامین C علاوه بر مرکبات در غذاهایی مثل گوجه فرنگی، توت فرنگی و کلم بروکلی هم وجود دارد.
اگر بعد از تمرین به درستی هیدراته نشوید، ممکن است با کم آب شدن بدن‌تان، ادرار تیره‌رنگ را تجربه کنید. ورزش شدید بدون هیدراتاسیون (نوشیدن آب) مناسب می‌تواند باعث بیماری جدی ِتجزیه عضلات شود که همراه با درد شدید عضلانی ادرار کولا یا چای رنگ ایجاد می‌کند. اگر این اتفاق افتاد، باید فورا برای مراقبت‌های پزشکی اقدام کنید.
داروها هم می‌توانند رنگ ادرار را روشن‌تر کنند، مثل آنتی بیوتیک‌ها، ملین‌ها و داروهای شیمی درمانی خاص که برای درمان سرطان استفاده می‌شوند.
به عنوان مثال، داروی فنازوپیریدین که معمولاً برای درمان ناراحتی مرتبط با عفونت های دستگاه ادراری استفاده می‌شود، یکی از عوامل ایجاد ادرار نارنجی رنگ است. سایر داروها مثل ریفامپین هم ممکن است بدون هیچ ضرری، ادرار را به رنگ نارنجی روشن دربیاورند.
تغییر در رنگ ادرار می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی در عملکرد کلیه، کبد یا مثانه باشد؛ مثلا اگر ادرار کدر داشته باشید یا بوی شدیدی پیدا کرد، ممکن است عفونت مجاری ادرار داشته باشید. این امر به ویژه با علائمی مثل ادرار دردناک، تب، استفراغ یا کمردرد همراه است.
شواهدی نشان می‌دهد که ادرار زرد روشن ممکن است از علائم اولیه بارداری باشد. با این حال، هیچ مطالعه‌ای برای حمایت از این ادعاها وجود ندارد.
سن و جنسیت شما ممکن است خطر ابتلا به شرایطی را افزایش دهد که بر رنگ ادرار شما تأثیر می‌گذارند؛ به عنوان مثال، تومورهای کلیه یا مثانه که در افراد مسن شایع است. خونریزی مجاری ادراری معمولاً با مشکلات کلیه یا مثانه همراه است.
شرایط جدی‌تر مثل سرطان هم می‌تواند باعث خونریزی و ایجاد ادرار صورتی یا قرمزرنگ شود. در صورت مشاهده خون در ادرار فوراً به پزشک خود اطلاع دهید تا بتواند علت را مشخص کند.
تا ۶۰٪ از زنان حداقل یک بار در زندگی خود عفونت ادراری را تجربه می‌کنند که ممکن است با خونریزی مجاری ادراری همراه باشد و منجر به تغییر رنگ ادرار شود. مردان هم ممکن است ادرار خونی را در نتیجه بزرگ شدن غده پروستات تجربه کنند.
خونریزی دستگاه ادراری در کودکان خیلی کمتر شایع است، اگرچه بعضی از اختلالات نادر ممکن است باعث ایجاد خون در ادرار شوند؛ از جمله پورپورای هنوخ شوئن لاین، سندرم همولیتیک اورمیک و تومور ویلمز. مثل بزرگسالان، هر گونه خونریزی دستگاه ادراری در کودکان غیرطبیعی است و باید فوریت‌های پزشکی را به دنبال داشته باشد.
اگر متوجه هرگونه ناهنجاری در رنگ ادرار خود شدید، باید به پزشک مراجعه کنید. بعد از تعیین وقت ملاقات، جزئیاتی را که می‌تواند به پزشک کمک کند تا مشکلی را تشخیص دهد، یادداشت کنید و موارد زیر را در نظر بگیرید:
وقتی با پزشک خود ملاقات می‌کنید، او در مورد سابقه سلامتی شما صحبت می‌کند و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. بسته به این ارزیابی، پزشک ممکن است آزمایش ادرار یا خون را برای‌تان تجویز کند.
آزمایش ادرار می‌تواند با ارزیابی گلبول‌های قرمز خون و سطح پروتئین ادرار مواد دفعی را مشخص کند. همچنین ممکن است ادرار شما از نظر باکتری‌های عامل عفونت بررسی شود که در صورت وجود علائم عفونت، کشت ادرار تجویز می‌شود.
آزمایش خون می‌تواند عملکرد کلیه و سطح آنزیم‌های کبدی را اندازه گیری کند. این نتایج ممکن است سرنخی از علت تغییر رنگ در ادرار شما بدهد.
بسته به آنچه که پزشک از آزمایشات شما کشف می‌کند، ممکن است گزینه‌های درمانی‌تان متفاوت باشد. اگر پزشک متوجه شود که رنگ زرد تیره ادرار شما به دلیل کم آبی بدن است، توصیه می‌کند که مایعات بیشتری به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
رنگ ادرار شما باید طی چند روز به رنگ زرد طبیعی خود بازگردد. اما اگر یک بیماری زمینه‌ای پیدا شود، پزشک معالجه آن عارضه را دنبال می‌کند.
اگر ادرار شما رنگ زرد تیره به خود گرفت، ممکن است بدن‌تان نیازمند آب بیشتر و این تغییر رنگ به دلیل کم آبی باشد. چه در دفتر محل کارتان نشسته، چه در باشگاه سرگرم ورزش و چه در ساحل دراز کشیده باشید، مهم است که هیدراته بمانید.
اگر دارویی مصرف می‌کنید که باعث تغییر رنگ ادرارتان شده، احتمالا هیچ خطری وجود ندارد. شما باید مصرف دارو را زیر نظر پزشک خود ادامه دهید، مگر اینکه به شما توصیه دیگری شده باشد.
منبع: Healthline
