نفروپتوز یا افتادگی کلیه (انگلیسی: Nephroptosis) وضعیتی است که در آن یک یا هر دو کلیه در هنگام ایستادن فرد تا حدود ۵ سانتیمتر زیر موقعیت صحیح خود در شکم، پایین افتاده‌اند.
کلیه‌ها اندام‌های لوبیایی شکلی هستند که مسئول تصفیه مواد زائد از خون و تولید ادرار در بدن هستند و در شکم در دو طرف ستون فقرات، درست زیر قفسه سینه قرار دارند. نفروپتوز ممکن است کلیه شناور، کلیه سرگردان یا پتوز کلیه هم نامیده شود.
اکثر افراد مبتلا به نفروپتوز هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند و نیازی به درمان ندارند. فقط افراد مبتلا به موارد شدید ممکن است نیاز به یک جراحی به نام نفروپکسی لاپاروسکوپی داشته باشند تا کلیه‌شان را در محل مناسب خود فیکس کنند. با این حال، اکثر موارد نفروپتوز نیازی به مراقبت پزشکی ندارند.
علائم نفروپتوز
بیشتر افراد مبتلا به نفروپتوز هیچ علامتی ندارند و فقط در بعضی افراد، علائم این بیماری در هنگام ایستادن ظاهر می‌شود و اغلب در هنگام دراز کشیدن تسکین می‌یابد. این علائم عبارتند از:
- درد تیز پهلو که تا کشاله ران کشیده می‌شود.
- حالت تهوع
- استفراغ
- فشار خون بالا
- وجود یک توده شکمی در هنگام ایستادن
- احساس وزن در شکم
- هماچوری (وجود خون در ادرار)
- وجود پروتئین بیش از حد در ادرار (پروتئینوری)
- سابقه عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTIs)
تقریباً ۷۰٪ از موارد نفروپتوز کلیه راست، ۱۰٪ فقط کلیه چپ و ۲۰٪ هر دو کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
چه چیزی باعث نفروپتوز می‌شود
نفروپتوز یک بیماری مادرزادی است، به این معنی که شما با آن متولد شده‌اید. مثل بقیه اندام‌ها، کلیه‌ها هم نسبتاً متحرک هستند و می‌توانند بدون مشکل، تا چند سانتیمتر جابجا شوند.
با این حال، در نفروپتوز، کلیه یا کلیه‌ها زمانی که فرد از حالت درازکش به حالت ایستاده در می‌آید، بیشتر از ۵ سانتیمتر پایین می‌آید. دلیل دقیق این امر به خوبی مشخص نشده است.
اعتقاد متخصصین بر این است که این حرکت کلیه، به حمایت ناکافی از ساختارهای خاص یا بافت همبند اطراف آنها مربوط می‌شود.
نفروپتوز در زنان، به ویژه آنهایی که جثه کوچک‌تری دارند، شایع‌تر است و تخمین زده می‌شود که این اتفاق در ۲۰٪ از زنان رخ می‌دهد. با این حال، از آنجایی که ۹۰-۸۰٪ افراد مبتلا به نفروپتوز هیچ علامتی ندارند، آمار دقیق آن مشخص نیست.
درمان نفروپتوز
نفروپتوز یک بیماری مضر در نظر گرفته نمی‌شود و درمان ِآن فقط به افراد دارای علائم توصیه می‌شود.
در گذشته افزایش وزن، دراز کشیدن مکرر، کرست یا بانداژ شکم و ورزش شکم برای کمک به درمان علائم توصیه می‌شد که چون موفقیت کمی در مدیریت علائم نشان داده‌شده دیگر توصیه نمی‌شوند.
نفروپتوز در حال حاضر با یک روش جراحی به نام نفروپکسی لاپاروسکوپی درمان می‌شود و خیلی مهم است که خطرات جراحی را به دقت در نظر بگیرید. در این روش کلیه شناور در موقعیت صحیح خود فیکس می‌شود.
نفروپکسی لاپاروسکوپی یک درمان مدرن کم تهاجمی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. این روش به طور کلی ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و نیاز به بستری ۴-۲ روزه در بیمارستان دارد.
یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ اثربخشی کوتاه مدت و بلندمدت نفروپکسی لاپاروسکوپی را ارزیابی کرد. بعضی از افراد کاهش قابل توجهی در درد، کاهش عفونت مجاری ادرار و بهبود کلی در کیفیت زندگی پس از این روش را گزارش کردند و هیچ عارضه عمده‌ای هم در طول مطالعه وجود نداشت.
در گذشته، نفروپکسی یک روش بحث برانگیز و اغلب بی اثر بود که خطر زیادی را به همراه داشت. این مسائل ممکن است به دلیل تشخیص نادرست و به دلیل انجام جراحی باز ایجاد شده باشد. این روش به قدری بی اثر بود که برای مدتی تقریباً توسط اورولوژیست‌ها کنار گذاشته شد.
نسخه مدرن این روش بسیار ایمن‌تر است چون به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود. بدان معنا که این روش از طریق برش‌های کوچک و با کمک دوربین انجام می‌شود. پیشرفت‌ها در تشخیص و روش‌شناسی جراحی، جراحی‌های امروز را بسیار مؤثرتر کرده است.
عوارض نفروپتوز
بعضی از افراد مبتلا به نفروپتوز ِعلامت دار ممکن است سندرمی به نام بحران دایِتل را تجربه کنند. در بحران دایتل کلیهء شناور، حالب را که لوله باریکی است و از کلیه به مثانه منتهی می‌شود، مسدود می کند. این می‌تواند منجر به بروز علائم زیر شود:
- درد شدید پهلو
- حالت تهوع
- لرز
- تاکی کاردی یا تپش قلب
- دفع ادرار ِکم‌حجم
- هماچوری (مشاهده خون در ادرار)
- پروتئینوری (وجود پروتئین بیش از حد در ادرار)
- کلیه بزرگ شده و حساس
بحران دایتل معمولاً با دراز کشیدن و بالا بردن زانوها به سمت قفسه سینه حل می‌شود.
افراد مبتلا به نفروپتوز هم ممکن است عفونت مکرر مجاری ادرار (UTI) را تجربه کنند. این عفونت که می‌تواند به مثانه یا کلیه هم سرایت کند، معمولاً توسط باکتری ایجاد می‌شود. علائم عفونت ادراری در مجرای ادرار یا مثانه عبارتند از:
دفع ادرار با سوزش، افزایش دفعات ادرار (تکرر ادرار) و ادرار خونی (هماچوری) یا کدر
وقتی که کلیه‌ها درگیر می‌شوند، عفونت‌های ادراری می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند. علائم این عفونت که کلیه‌ها را هم درگیر می‌کند عبارتند از:
درد و حساسیت در قسمت فوقانی پشت و پهلوها، لرز، تب، حالت تهوع و استفراغ
اکثر افراد مبتلا به نفروپتوز هیچ علامتی ندارند و این وضعیت‌شان بی خطر است؛ به همین خاطر هیچ درمانی در این موارد توصیه نمی‌شود.
در افراد دارای علائم، جراحی معمولا تنها درمان ِموثر برای کمک به تسکین علائم است. بر خلاف گذشته، روش‌های جراحی مدرن بی خطر و موثر هستند. پس اگر مشکوک هستید که علائم نفروپتوز دارید، با پزشک متخصص اورولوژی صحبت کنید.