نیاز به دفع ادرار اگر از حالت عادی بیشتر شود یعنی تعداد دفعات زیادتر از حد معمول باشد تکرر ادرار یا پلی‌اوری (بیش ادراری) نامیده می‌شود. البته این نکته باید در نظر گرفته شود که میزان دفعات و حجم ادرار دفع شده در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد با این وجود اگر دفع ادرار در یک روز به بیش از ۳ لیتر برسد این میزان ادرار زیاد است. مساله مهم این است که نباید تکرر ادرار را با بی‌اختیاری ادرار اشتباه گرفت. چرا که بی‌اختیاری زمانی‌ست که فرد کنترلی بر ادرار خود نداشته باشد اما تکرر ادرار که گاهی نشانه وجود مشکلات جدی‌ست نیاز بیش از حدِ فرد برای رفتن به دستشویی است ولی فرد برای کنترل ادرار همچنان اراده دارد.

تکرر ادرار معمولا باعث رنج و آزارفرد می‌شود زیرا امور روزانه او را دچار اختلال می‌کند. فرد ممکن است در محیط کار یا در مسافرت و تفریح‌، به هنگام استراحت یا انجام هر کاری به زحمت مدام بیفتد.از آنجا که تکرر ادرار برخی اوقات نشان از بیماری‌های حاد دارد تشخیص به موقع و درمان آن از اهمیت بسزایی برخوردار است.

تولید ادرار یکی از راه‌هایی است که سیستم بدن برای دفع مواد زائد انجام می‌دهد و کلیه‌ها و مجاری ادراری عامل این فرآیند هستند.

دلایل تکرر ادرار

از شایع‌ترین علت‌های تکرر ادرار می‌توان به مصرف بیش از حد مایعات‌، کافئین و همچنین الکل اشاره کرد. زیاده روی در مصرف این مواد قطعا منجر به تولید بیش از حد ادرار خواهد شد. و این می‌تواند ابتدایی‌ترین عامل برای تکرر ادرار باشد اما از آنجا که در فرآیند تولید ادرار عوامل زیادی دست به دست هم می‌دهند لذا در زمینه تکرر ادرار هر یک از اجزای دستگاه ادراری که شامل کلیه ها، لوله های اتصال کلیه ها به مثانه (حالب)، مثانه و مجرای ادرار خارج کننده  ادرار از بدن(پیشابراه) هستند ممکن است دچار مشکل باشند. انسداد دستگاه ادراری هم علت عمده‌ای درین زمینه محسوب می‌شود که معمولا در سالخوردگان بیشتر رخ می‌دهد. در افراد سالخورده دوسوم ادرار در شب تولید می‌شود اما در جوانترها دوسوم دفع ادرار در روز اتفاق می‌افتد.

گاهی اوقات تکرر ادرار در فرد نوعی عادت است. مثلا اینکه شخص شب‌ها عادت به نوشیدن آب زیاد دارد و بالتبع نیاز بیشتری برای رفتن به دستشویی پیدا می‌کند، یا اینکه شخص عادت دارد که ادرار خود را زود به زود تخلیه کند. به هر حال وقتی تکرر ادرار باعث مختل شدن روند زندگی فردی شود باید آن را مشکل مهمی به حساب آورد.

علت های دیگری که میتوان برای تکرر ادرار بر شمرد‌:

• وجود نگرانی و اضطراب
• دیابت
• بارداری
• فشار‌خون بالا
• عفونت و التهاب واژن
• مثانه بیش فعال به این معنی که عضلات مثانه انقباضات غیرارادی دارند که فرد بطور ناگهانی و مکرر احساس دفع می‌کند
• سرطان مثانه
• مشکلات مربوط به سنگ کلیه یا سنگ مثانه
• تابش تشعشعات به لگن به منظور پرتو درمانی
• تنگی مجاری ادرار
• بی‌اختیاری ادرار
• التهاب مثانه یا سیستیت
• مشکلات پروستات که مربوط به بزرگ شدن غده پروستات است.
• عفونت مجاری ادرار که در زنان شایع‌تر است زیرا مجرای ادرار زنان کوتاه‌تر است و باکتری‌ها راحت‌تر و سریع‌تر به مثانه دسترسی پیدا می‌کنند
• مصرف داروهای مدر
• بیماری‌های مقاربتی
• وجود توده در لگن
• بیماری‌های مربوط به دستگاه عصبی و مغز

 

تکرر ادرار در کودکان

تکرر ادرار در کودکان علاوه بر دلایلی مثل انواع عفونت‌ها‌، استرس‌، دیابت‌، التهاب کلیه یا مثانه و … می‌تواند یک علت متفاوت دیگر هم داشته باشد و آن عادت به نگه داشتن ادرار و تخلیه نکردن به موقعِ آن است. کودکان به علت بازیگوشی گاه از اینکه به موقع به دستشویی بروند ابا دارند و ادرار خود را نگه می‌دارند و یا برای زودتر خارج شدن از دستشویی فقط به قدری که فشار را از روی مثانه خود بردارند ادرار می‌کنند و مثانه را کامل تخلیه نمی‌کنند این باعث می‌شود که عضله اسفنکتر (عضله ای که نقش کنترل و نگه داشتن ادرار را به عهده دارد) به مرور زمان  بیش از حد فعال شود وتکرر ادرار اتفاق بیفتد.

علائم تکرر ادرار

علاوه بر مراجعه مکرر به دستشویی و احساس دفع در دفعات زیاد، موارد دیگر هم هست که می‌توان به عنوان نشانه‌های تکرر ادرار و هشداری برای مسائل جدی‌تر در نظر گرفت و به دکتر مراجعه کرد. قبل از هر چیز به یاد داشته باشید تا زمانی ‌که تکرر ادرار برای امور رزومره‌تان مشکلی پدید نیاورده لازم نیست درباره‌ آن نگران باشید.

اینکه در شب خواب شما مختل شود و احساس ادرار شما را مکررا از خواب بیدار کند از علائم تکرر ادرار محسوب می‌شود.

علائم جدی تکرر ادرار

درد یا ناراحتی موقع ادرار کردن‌، ضعف در پاها‌، درد پهلو یا درد کمر‌، اینکه کنترل مثانه به مرور از دست برود‌، تعریق در هنگام شب‌، ترشحات ناحیه تناسلی‌ و تغییر رنگ ادرار از جمله نشانه‌هایی‌ست که باید مورد توجه قرار گیرند و جدی تلقی شوند و با مشاهده این علائم باید سریع به پزشک مراجعه کنید.

 

روش‌های تشخیص تکرر ادرار

پزشک قطعا معاینه کامل جسمی انجام خواهد داد و درباره سوابق کامل جسمی شما سوالاتی خواهد پرسید. باید علائم و تعداد دفعات تخلیه ادرار روزانه را برای او کامل شرح دهید‌. همچنین پزشک باید بداند که دقیقا تکرر ادرار در شما از چه زمانی آغاز شده و اینکه چه تغییر و تحولاتی داشته. آیا روند آن روبه افزایش و رشد بوده‌، آیا نشانه ها وخیم‌تر شده‌اند.

میزان مصرف دقیق مایعات‌، میزان مصرف کافئین و الکل از شما پرسیده می‌شود. پزشک همچنین از شما درباره داروهایی که مصرف می‌کنید و تغییر در رنگ و بو و غلظت ادرار سوال خواهد پرسید. یک سری آزمایشاتی هم برای تشخیص وجود دارند که پزشک شما از آن استفاده خواهد کرد.

آزمایش‌های مرسوم برای تشخیص تکرر ادرار

تست اورودینامیک یا نوار مثانه‌: بررسی عملکرد مثانه در چگونگی ذخیره و تخلیه ادرار به لحاظ قدرت عصبی عضلانی است. این تست بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد.

در این تست از دو عدد سوند بسیارباریک برای مثانه و مقعد استفاده می‌شود. مثانه تدریجا با نرمال سالین پر می‌شود و هم‌زمان درباره احساس دقیق بیمار در رابطه با پر شدن مثانه و یا حس نیاز به تخلیه سوال‌هایی پرسیده می‌شود که این سوال ها نیاز به جوابگویی دقیق دارند. پس از اینکه مثانه کاملا پر شد بیمار باید ادرار کند و عملکرد مثانه در تخلیه کالا بررسی می‌شود.

 

دیگر آزمایش‌ها:

• سونوگرافی کلیه‌ها
• سونوگرافی مثانه
• بررسی دقیق ادرار به لحاظ مواد موجود در آن بعنوان مثال برای تشخیص دیابت
• عکس اشعه ایکس از شکم و لگن
• آزمایشاتی برای تشخیص هرگونه مشکل اعصاب
• آزمایشات مربوط به عفونت‌هایی که از راه مقاربت جنسی قابل انتقال هستند

برای معاینه زنان از روش نمونه‌گیری ترشحات واژن و معاینه لگن استفاده می‌شود و برای مردان حتما معاینه آلت تناسلی و ترشحات آن بعلاوه معاینه پروستات انجام می‌گیرد. که معاینه پروستات با روش رکتال است. ممکن است پزشک درباره صحت زیاد بودن ادرار تردید داشته باشد که در این صورت به بیمار پیشنهاد میدهد در طول ۲۴ ساعت ادرار خود را جمع آوری کند تا میزان آن بررسی شود. همچنین گاهی لازم است وضعیت بیمار از لحاظ هورمونی بررسی شود که در این صورت وی باید مصرف آب و مایعات را قطع کند یا هورمون ضدادرار دریافت کند تا بعد، غلظت نمک های خاص و الکترولیت ها در خون و ادرار وی اندازه گرفته شود.

دیابت و تکرر ادرار

در فرد مبتلا به دیابت بدن برای استفاده و یا تولید انسولین دچار مشکل می‌شود و این اختلال در هورمون انسولین باعث بالا رفتن قند خون شده که تاثیر مستقیم بر عملکرد کلیه می‌گذارد یعنی نوع فعالیت کلیه از حالت طبیعی خارج می‌شود و بسیاری از گلوکز‌ها باید از طریق ادرار دفع شوند. لذا فرایند دفع ادرار و خارج  شدن مایعات از بدن بیشتر شده و فرد دچار تکرر ادرار می‌شود. آزمایش کنترل سطح کتون راهی برای تشخیص دیابت است که به دو روش قابل انجام است:

• نمونه گیری ادرار در آزمایشگاه
• نوارهای تست کتون که بدون نسخه از داروخانه قابل تهیه هستند. روش استفاده از نوار کاملا بر روی آن نوشته شده‌. به

هنگام خرید باید توجه داشته باشید که تاریخ مصرف آن سپری نشده باشد.

درمان تکرر ادرار

برای درمان این مساله باید علت تکرر ادرار به خوبی شناسایی و رفع شود. برای هر یک از علل ذکر شده راه درمان مناسب وجود دارد.

به عنوان مثال دیابت راه‌های درمانی مخصوص خود را دارد که ابتدایی‌ترین آن رژیم غذایی مناسب است به همراه دریافت انسولین و ورزش روزانه.

کاهش مصرف کافئین و الکل درمورد کسانی توصیه می‌شود که پر‌ادراری آنها بخاطر مصرف زیاد این مواد پدید آمده‌است.

اگر تکرر ادرار در فرد تبدیل به شب ادراری شود وی باید میزان مصرف مایعات را در هنگام شب تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

البته درباره کودکان مبتلا به شب ادراری مساله ایجاد انگیزه برای بیدار شدن و رفتن به دستشویی نیز مطرح است.

میزان مصرف داروهایی که افزایش ادرار به دنبال دارند می‌تواند به توصیه پزشک تغییر کند که خود راهی برای درمان تکرر ادرار است.

اگر بیمار مبتلا به عفونت باکتریایی کلیه یا مثانه و مجاری ادراری باشد با تجویز دارو برای وی درمان مقرر می‌شود.

درباره بیش فعالی مثانه از داروهایی که از انقباضات غیرارادی عضلات دیواره مثانه پیشگیری می‌کنند استفاده می‌شود. همچنین از روش بوتاکس مثانه نیز برای درمان بیش فعالی مثانه می‌شود استفاده کرد. درین روش تزریق بوتاکس به  عضلات دیواره مثانه صورت می‌گیرد که کاهش انقباضات و کاهش دفعات نیاز به تخلیه را در پی خواهد داشت. لازم به ذکر است بوتاکس تزریق شده در این روش به مرور جذب می‌شود و هر سه ماه باید مجددا تزریق صورت بگیرد. همچنین این روش معمولا برای زنان استفاده می‌شود.

موارد مربوط به تکرر ادرارِ ناشی از مشکلات پروستات توسط پزشک متخصص قابل پیگیری و درمان است.

بارداری معمولا با تکرر ادرار همراه است که هیچگونه خطری در بر ندارد چرا که همزمان با رشد جنین فشار بر مثانه افزایش میابد و نیاز به تخلیه مثانه بیشتر خواهد بود.

یک سری داروها برای کاهش تکرر ادرار وجود دارند که گاه پزشک آنها را تجویز می کند مثل

• دسموپرسین استات ( نوکتیوا )
• ایمی پرامین ( توفرانیل )
• میرابگرون ( میربتریک )
• داریفناسین که مخصوص افرادی ست که در طول شب بیشتر از دو مرتبه برای ادرار کردن از خواب برمی‌خیزند

برخی روشهای درمانی نیز تنها مبتنی بر رفتارهای فردی و کنترل اراده و تمرین درین زمینه است.

درمان تکرر ادرار با روش های فردی

تمرینات کگل: حرکاتی هستند که معمولا در زمان بارداری توصیه میشوند که ماهیچه های لگن ، مجرای ادرار و عضلات تحتانی مثانه را تقویت می‌کنند. بهتر است این تمرینات سه بار در روز، هربار ۵ دقیقه و برای مدت ۴ تا ۸ هفته انجام شوند.

تمرینات مثانه : تمرین برای طولانی‌تر نگه داشتنِ ادرار که برای تاثیر نیاز به ۲ تا ۳ ماه زمان دارد.

بیوفیدبک : تمرینی ست که در کنار تمرینات دیگر باید انجام شود. تمرین بیوفیدبک برای آگاه‌‌تر شدن بیمار نسبت به عملکرد جسمانی خود است و اینکه هوشیارانه بدن خود را زیر نظر بگیرد.

نکاتی که درباره تکرر ادرار باید بدانید

در زمان قاعدگی لگن دچار التهاب می‌شود که این التهاب می‌تواند احساس تکرر ادرار پدید بیاورد. این امری طبیعی‌ست اما چنانچه با پایان یافتن سیکل قاعدگی برطرف نشود باید به دکتر مراجعه کرد.

اگر تکرر ادرار بر اثر عوامل باکتریایی باشد این عفونت می تواند وارد خون شده و مسائل حادتری ایجاد کند لذا باید مساله را بسیار جدی گرفت.

برای پیشگیری از ابتلا به تکرر ادرار باید روی روشهای تغذیه و حفظ فعالیت روزمره تمرکز داشت. ترک سیگار و داشتن وزن متناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. در مصرف الکل و کافئین  و سایر مواد محرک مثل شیرین کننده های مصنوعی نباید اسراف کرد‌، مصرف بی رویه مایعات هم باید مورد اجتناب قرار گیرد و آب مورد نیاز بدن را تا حد امکان در هنگام روز مصرف کنید و ساعات نزدیک به خواب زیاد مایعات ننوشید. همچنین یبوست فشار زیادی به مثانه و مجاری ادرار وارد می‌کند و موجبات تکرر ادرار را فراهم می‌آورد بنابراین با مصرف غذاهای فیبردار از ابتلا به یبوست جلوگیری کنید.

هوای سرد منجر به تولید ادرار بیشتر می‌شود. در هوای سرد عروق خونی تنگ تر شده تا جریان خون در پوست کاهش یابد و گرمای درونی بدن حفظ شود و این امر باعث بالا رفتن فشار خون و تولید ادرار بیشتر می شود.

خواب کوتاه در میانه روز در تنظیم عملکرد ارگان های مختلف بدن تاثیر بسزایی دارد.

برخی مواد غذایی برای سلامتی دستگاه ادراری موثرند که از آن جمله میتوان به مواد حاوی ویتامین c و بتاکریپتوکسانتین اشاره کرد  به عنوان مثال‌:

• انبه
• کیوی
• آناناس
• کدوتنبل
• هویج
• کلم بروکلی
• جعفری
• فلفل شیرین