عفونت کلیه (پیلونفریت) نوعی عفونت مجاری ادراری (UTI) است که به طور کلی از مجرای ادرار یا مثانه شما شروع می‌شود و به یک یا هر دو کلیه‌تان می‌رسد. عفونت کلیه نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارد؛ چون اگر به درستی درمان نشود، می‌تواند به طور دائم به کلیه‌های شما آسیب برساند. حتی باکتری مسبب این بیماری می‌تواند به جریان خون شما سرایت کند و باعث عفونت تهدید کننده‌ای برای زندگی‌تان شود.
درمان عفونت کلیه، که معمولاً شامل آنتی‌بیوتیک است، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
علائم عفونت کلیه یا پیلونفریت
علائم و نشانه‌های عفونت کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- لرز
- درد پشت، پهلو و یا کشاله ران
- درد شکم
- تکرر ادرار
- میل شدید و مداوم برای ادرار کردن
- احساس سوزش یا درد، موقع ادرار کردن
- تهوع و استفراغ
- مشاهده چرک یا خون در ادرار شما (هماچوری)
- ادرار بد بو یا کدر
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر علائم یا نشانه‌های نگران کننده‌ای دارید با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. اگر برای عفونت ادراری تحت درمان هستید اما علائم و نشانه‌های شما خوب نمی‌شود، یک وقت ملاقات بگیرید.
عفونت شدید کلیه می‌تواند منجر به عوارض تهدید کننده‌ای برای زندگی شود. اگر علائم شما همراه با ادرار خونی یا حالت تهوع و استفراغ است، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علل عفونت کلیه یا پیلونفریت
باکتری‌هایی که از طریق لولهء حمل‌کننده ادرار (مجرای ادرار) وارد دستگاه ادراری می‌شوند، می‌توانند تکثیر شوند و به کلیه‌های شما برسند؛ که این شایع‌ترین علت عفونت کلیه است.
باکتری‌های ناشی از عفونت در سایر نقاط بدن هم می‌توانند از طریق جریان خون به کلیه‌ها منتقل شوند. اگرچه ایجاد عفونت کلیه غیرمعمول است، اما ممکن است اتفاق بیفتد: مثلا، اگر یک مفصل یا دریچه قلب مصنوعی دارید که احتمال دارد عفونی شود.
به ندرت، بعد از جراحی کلیه عفونت کلیه ایجاد می‌شود.
عوامل خطرآفرین عفونت کلیه یا پیلونفریت
عواملی که خطر عفونت کلیه را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- زن بودن: چون مجرای ادرار در زنان کوتاه‌تر از مردان است، باعث می‌شود باکتری‌ها از خارج از بدن به سمت مثانه حرکت کنند. نزدیکی مجرای ادرار به واژن و مقعد هم فرصت بیشتری برای ورود باکتری‌ها به مثانه ایجاد می‌کنند.
در صورت ورود به مثانه، عفونت می‌تواند به کلیه‌ها سرایت کند. زنان باردار، بیشتر از دیگران در معرض خطر عفونت کلیه هستند.
- داشتن انسداد مجرای ادرار: این شامل هر چیزی است که جریان ادرار را کند می‌کند یا توانایی شما را برای تخلیه مثانه در هنگام ادرار کاهش می‌دهد، از جمله: سنگ کلیه؛ وجود چیزی غیر طبیعی در ساختار دستگاه ادراری؛ یا بزرگ شدن غده پروستات در مردان.
- داشتن سیستم ایمنی ضعیف: این شامل شرایط پزشکی است که سیستم ایمنی شما را مختل می‌کند، مثل ابتلا به دیابت و ایدز. بعضی از داروها، مثل داروهایی که برای جلوگیری از رد ِاعضای پیوندی مصرف می‌شوند، هم تأثیرات مشابهی دارند.
- آسیب دیدن اعصاب اطراف مثانه: آسیب عصب یا طناب نخاعی می‌تواند مانع از حس کردن عفونت مثانه شود به طوری که شما از پیشرفت آن به سمت عفونت کلیه غافل شوید.
- برای مدتی استفاده از سوند ادراری: کاتتر یا سوندهای ادراری لوله‌هایی هستند که برای تخلیه ادرار از مثانه استفاده می‌شوند. ممکن است یک کاتتر در حین و بعد از بعضی روش‌های جراحی و آزمایش‌های تشخیصی، به بدن بیمار متصل شود. یا افرادی که مجبور به استراحت مطلق هستند، ممکن است به طور مداوم از یکی از آنها استفاده کنند.
- داشتن شرایطی که باعث جریان اشتباه ادرار می شود: در رفلاکس ِوزیکویورترال یا بازگشت ادرار، مقدار کمی ادرار از مثانه به حالب‌ها و کلیه‌ها برمی‌گردد. افراد مبتلا به این بیماری در دوران کودکی و بزرگسالی بیشتر در معرض خطر عفونت کلیه قرار دارند.
عوارض عفونت کلیه یا پیلونفریت
اگر عفونت کلیه درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض بالقوهء خیلی جدی شود، مثل:
اسکار کلیه یا فیبروز: این می‌تواند منجر به بیماری مزمن کلیه (CKD)، فشار خون بالا و نارسایی کلیه شود.
مسمومیت خون یا سپتی‌سِمی: کلیه‌های شما مواد زائد خون را فیلتر می‌کند و خون تصفیه شده را به بقیه بدن برمی‌گرداند. داشتن عفونت کلیه می‌تواند باعث گسترش باکتری از طریق جریان خون شما شود.
عوارض بارداری: زنانی که در دوران بارداری دچار عفونت کلیه می‌شوند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای زایمان نوزادان کم وزن باشند.
جلوگیری از ابتلا به عفونت کلیه یا پیلونفریت
انجام اقداماتی برای پیشگیری از عفونت مجاری ادرار، خطر ابتلا به عفونت کلیه را کاهش می‌دهد. به ویژه زنان، ممکن است خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری را کاهش دهند اگر:
- مایعات و بخصوص آب بنوشند: مایعات می‌توانند به حذف باکتری‌ها از بدن در هنگام ادرار کردن کمک کنند.
- به محض نیاز ادرار کنند: به محض میل به ادرار کردن، باید از تأخیر در دفع ادرار خودداری کنند.
- بعد از مقاربت مثانه را خالی کنند: ادرار کردن در اسرع وقت، بعد از مقاربت، به پاکسازی باکتری‌ها از مجرای ادرار کمک می‌کند و خطر عفونت را کاهش می‌دهد.
- با دقت واژن خود را پاک کنند: پاک کردن از جلو به عقب بعد از ادرار و بعد از اجابت مزاج به جلوگیری از گسترش باکتری به مجرای ادرار کمک می‌کند.
- از استفاده‌ی محصولات زنانه در ناحیه تناسلی خودداری کنند: استفاده از محصولاتی مثل اسپری‌های دئودورانت در ناحیه تناسلی می‌تواند آزاردهنده باشد.
تشخیص عفونت کلیه یا پیلونفریت
برای تأیید اینکه عفونت کلیه دارید، احتمالاً از شما خواسته می‌شود که برای آزمایش باکتری، خون یا چرک در ادرارتان، یک نمونه ادرار ارائه بدهید. پزشک شما همچنین ممکن است یک نمونه خون برای کشت بگیرد که یک تست آزمایشگاهی است که باکتری‌ها یا سایر ارگانیسم‌ها را در خون شما بررسی می‌کند.
سایر آزمایشات ممکن است شامل سونوگرافی کلیه، سیستوسکوپی، سی تی اسکن یا نوعی اشعه ایکس به نام سیستورتروگرام (مشاهده و بررسی مجاری ادرار و کلیه) باشد. سیستورتروگرام شامل تزریق رنگ کنتراست برای گرفتن عکس اشعه ایکس از مثانه در هنگام پر بودن و هنگام ادرار کردن است.
آنتی بیوتیک برای درمان عفونت کلیه یا پیلونفریت
آنتی بیوتیک‌ها اولین خط درمان عفونت کلیه هستند. اینکه چه داروهایی استفاده می کنید و برای چه مدت، به میزان سلامت شما و باکتری‌های موجود در آزمایش ادرارتان بستگی دارد.
معمولاً علائم و نشانه‌های عفونت کلیه در عرض چند روز بعد از درمان از بین می‌رود. اما ممکن است لازم باشد مصرف آنتی بیوتیک را برای یک هفته یا بیشتر ادامه بدهید. کل دوره آنتی بیوتیک‌های تجویزشده توسط پزشک را حتی بعد از اینکه احساس بهبودی کردید مصرف کنید.
پزشک ممکن است برای اطمینان از رفع عفونت، کشت ادرار را تکرار کند. اگر عفونت همچنان وجود داشته باشد، باید دوره دیگری از آنتی بیوتیک مصرف کنید.
بستری شدن در بیمارستان برای عفونت‌های شدید کلیه
اگر عفونت کلیه شما شدید باشد، ممکن است پزشک شما را در بیمارستان بستری کند. درمان ممکن است شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و مایعاتی باشد که از طریق ورید بازویی (به صورت داخل وریدی) دریافت می‌کنید. مدت زمانی که در بیمارستان می‌مانید به شدت بیماری شما بستگی دارد.
درمان عفونت‌های مکرر کلیه
یک مشکل پزشکی زمینه‌ای مثل ناهنجاری دستگاه ادراری می‌تواند باعث شود که شما به عفونت‌های مکرر کلیه مبتلا شوید. در این صورت ممکن است برای ارزیابی به متخصص کلیه (نفرولوژیست) یا جراح ادرار (اورولوژیست) ارجاع داده شوید. ممکن است برای ترمیم یک ناهنجاری ساختاری به جراحی نیاز داشته باشید.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی عفونت کلیه یا پیلونفریت
برای کاهش ناراحتی‌تان در هنگام درمان عفونت کلیه، می‌توانید:
- خود را گرم کنید: برای تسکین درد، یک پد حرارتی روی شکم، پشت یا پهلوی خودتان قرار بدهید.
- از داروی ضد درد استفاده کنید: برای تب یا ناراحتی، یک مسکن غیر آسپرین مثل استامینوفن (تیلنول و …) یا ایبوپروفن (آدویل و …) مصرف کنید.
- مایعات زیاد مصرف کنید: نوشیدن مایعات به دفع باکتری‌ها از دستگاه ادراری شما کمک می‌کند. تا زمانی که عفونت‌تان برطرف نشده از مصرف قهوه و الکل خودداری کنید چون این مواد می‌توانند احساس نیاز به ادرار کردن را بدتر کنند.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
شما احتمالاً درمان خود را با مراجعه به پزشک اورولوژی یا یک پزشک عمومی شروع خواهید کرد. اگر پزشک مشکوک باشد که عفونت شما به کلیه‌های شما سرایت کرده، ممکن است به دکتر متخصص ارجاع‌تان دهد (اورولوژیست).
آنچه شما می‌توانید انجام دهید:
وقتی قرار ملاقات می‌گذارید، بپرسید که آیا کاری وجود دارد که باید از قبل انجام دهید، مثلاً رژیم غذایی خود را برای آزمایش‌های خاص محدود کنید.
فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم شما: از جمله علائمی که به نظر می‌رسد بی ارتباط با این مشکل است.
- اطلاعات شخصی کلیدی: از جمله تغییرات اخیر زندگی، مانند شریک جنسی جدید، و اینکه آیا قبلاً عفونت مجاری ادراری یا کلیه داشته‌اید یا نه.
- تمام داروها، ویتامین‌ها و یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید: از جمله دوز مصرفی آنها
- سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید
در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را همراه داشته باشید تا به شما کمک کند اطلاعاتی را که به شما داده شده به خاطر بسپارید.
برای عفونت کلیه، سوالاتی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- علت احتمالی عفونت کلیه من چیست؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- چه درمانی را توصیه می‌کنید؟
- عوارض جانبی احتمالی درمان چیست؟
- آیا نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارم؟
- چگونه می‌توانم از عفونت کلیه در آینده جلوگیری کنم؟
- من بیماری‌های دیگری هم دارم. چگونه می توانم آنها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا مواد چاپی دیگری وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وبسایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
از پرسیدن سوالات دیگر دریغ نکنید.
از پزشک خود انتظار چه سوالاتی داشته باشید
پزشک احتمالاً از شما سؤالاتی می‌پرسد، مثل:
- آیا علائم شما مداوم بوده است یا گاه به گاه؟
- شدت علائم شما چقدر است؟
- به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بهبود می‌بخشد؟
- به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بدتر می‌کند؟
منبع: مایو کلینیک