لیکن اسکلروزیس (انگلیسی: Lichen Sclerosus) یک بیماری غیر معمول است که باعث ایجاد پوستی لکه دار و سفید می‌شود که نازک‌تر از حد طبیعی است و معمولاً نواحی تناسلی و مقعدی را درگیر می‌کند. هر کسی ممکن است به لیکن اسکلروزیس مبتلا شود، اما زنان یائسه در معرض خطر بیشتری هستند.
پزشک می‌تواند درمان با کرم‌ها یا پمادهایی را پیشنهاد کند که به بازگرداندن ظاهر طبیعی به پوست شما و کاهش اثرات زخم کمک می‌کند. این وضعیت تمایل به عود دارد، بنابراین ممکن است به مراقبت‌های طولانی مدت نیاز باشد. به ندرت، لیکن اسکلروزیس بدون درمان بهبود می‌یابد. روش نوآورانه دیگر تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا پی‌آر‌پی (PRP) به عنوان یک گزینه درمانی برای زنان مبتلا به لیکن اسکلروزیس ارائه می‌شود.
علائم لیکن اسکلروزیس
افراد مبتلا به لیکن اسکلروزیس خفیف ممکن است هیچ علامت یا نشانه‌ای نداشته باشند که معمولاً روی پوست ناحیه تناسلی و مقعد تأثیر می‌گذارند، اما ممکن است روی پوست بالای بدن، بازوها و سینه‌ها هم اثراتی بجا بگذارد، از جمله موارد زیر:
- سرخی
- خارش گاها شدید
- ناراحتی یا درد
- لکه‌های سفید نرم روی پوست
- لکه‌های خال مانند و چروکیده
- پارگی یا خونریزی
- در موارد شدید، خونریزی، تاول یا زخم‌های دردناک
- رابطه جنسی دردناک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم و نشانه‌های مشترک لیکن اسکلروزیس دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر قبلاً مبتلا به لیکن اسکلروزیس بوده‌اید، هر شش تا ۱۲ ماه یکبار به پزشک مراجعه کنید تا تغییرات پوستی یا عوارض جانبی درمان‌تان بررسی شود.
علل لیکن اسکلروزیس
علت لیکن اسکلروزیس ناشناخته است ولی سیستم ایمنی بیش فعال یا عدم تعادل هورمون‌ها ممکن است در آن دخیل باشد. آسیب پوستی قبلی در یک محل خاص روی پوست شما ممکن است احتمال لیکن اسکلروزیس را در آن محل افزایش دهد. لیکن اسکلروزیس مسری نیست و از طریق رابطه جنسی منتقل نمی‌شود.
لیکن اسکلروزیس اغلب در زنان یائسه و همچنین در مردان و کودکان رخ می‌دهد که در زنان، معمولاً ناحیه واژن را درگیر می‌کند. در بین پسران و مردان، مردان ختنه نشده بیشتر در معرض خطر هستند، چون این وضعیت عموماً پوست ختنه گاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در کودکان، علائم و نشانه‌ها ممکن است در دوران بلوغ بهبود یابد، اما همچنان برای کنترل فعالیت بیماری نیاز به نظارت دارند.
عوامل خطرآفرین
خطر ابتلا به لیکن اسکلروزیس برای زنان یائسه بیشتر است، اگرچه ممکن است در مردان و کودکان هم رخ بدهد. مردانی که ختنه نشده‌اند در معرض خطر بیشتری هستند چون این بیماری اغلب پوست ختنه گاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
عوارض لیکن اسکلروزیس
از عوارض لیکن اسکلروزیس می توان به رابطه جنسی دردناک، احتباس ادراری، یبوست و ناتوانی در جمع شدن پوست ختنه گاه اشاره کرد. علاوه بر این، افراد مبتلا در معرض افزایش خطر سرطان سلول سنگفرشی ناحیه آسیب دیده هستند.
تشخیص لیکن اسکلروزیس
پزشک شما ممکن است لیکن اسکلروزیس را بر اساس موارد زیر تشخیص دهد:
- معاینه فیزیکی
- برداشتن یک قطعه کوچک از بافت آسیب دیده (بیوپسی) برای بررسی زیر میکروسکوپ
ممکن است پزشک‌تان شما را به یک متخصص بیماری‌های پوستی (متخصص پوست) یا متخصص اورولوژی ارجاع بدهد.
درمان به روش پلاسماتراپی (PRP)
ما در کلینیک مهراد، روش نوآورانه تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا پی‌آر‌پی (PRP) را به عنوان یک گزینه درمانی برای زنان مبتلا به لیکن اسکلروزیس ارائه می‌دهیم که باعث رشد سالم پوست در ناحیه فرج می‌شود. این روش شامل دریافت یک سری ریزتزریق‌های بدون درد پلاسمای غنی از پلاکت است. وقتی که پلاسمای غنی از پلاکت وارد جریان خون بیمار و باعث آزاد شدن فاکتورهای رشد می‌شود این فاکتورهای رشد به طور طبیعی درم ِپوست را تحریک و بازسازی ناحیه اسکلروتیک را تسریع می‌کنند. این درمان به بیماران پوست سالم‌تری می‌دهد و بافت، ضخامت، تراکم و رنگدانه آن را بهبود می‌بخشد.
خانم دکتر مهری مهراد متخصص پی‌آر‌پی درمانی و کاربردهای آن در دستگاه تناسلی است. درمان پی‌آر‌پی برای لیکن اسکلروزیس اندام تناسلی خارجی زنان، یک درمان پزشکی ساده و غیر جراحی است. این روش حدود ۴۵-۶۰ دقیقه طول می‌کشد و نتایج قابل اعتماد و رضایت بخشی ایجاد می‌کند.
درمان با پی‌آر‌پی یک گزینه درمانی مناسب برای زنان مبتلا به یک مورد خفیف یا متوسط لیکن اسکلروزیس است.
درمان لیکن اسکلروزیس با پلاسمای غنی از پلاکت یا پی‌آر‌پی چگونه کار می‌کند
درمان به روش پی‌آر‌پی یک درمان نوآورانه و امیدوارکننده است که نشان دهنده یک پیشرفت بزرگ در پزشکی احیا کننده است. در حالی که هنوز تحقیقات منتشر شده در مورد درمان پی‌آر‌پی خیلی محدود هستند، در حال حاضر در زمینه‌های مختلف پزشکی استفاده می‌شود:
- در زمینه پزشکی ورزشی برای درمان انواع آسیب‌ها
- در زمینه پزشکی زیبایی برای پاک کردن علائم کششی (به طور خاص، پلاسمای غنی از پلاکت باعث تحریک تولید کلاژن توسط فیبروبلاست‌ها می‌شود.)
- در درمان آلوپسی، پلاسمای غنی از پلاکت به لنگر انداختن گرافت‌ها و تحریک فولیکول‌های مو در هنگام تزریق در پوست سر کمک می‌کند.
- همچنین برای درمان جوانسازی پوست صورت، سینه‌ها و سایر قسمت‌های بدن
علاوه بر این، درمان پی‌آر‌پی به طور فزاینده‌ای همراه با جراحی‌های مختلف به عنوان وسیله‌ای برای تسریع زمان بهبودی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این درمان که از یک روش استاندارد پیروی می‌کند، شامل گرفتن نمونه خون از بیمار و سانتریفیوژ کردن ویال در یک دستگاه تایید شده توسط سازمان بهداشت کاناداست که پلاسمای غنی از پلاکت را از خون جدا می‌کند. خون به دو بخش تقسیم می‌شود: گلبول‌های قرمز در پایین ویال و پلاسما در بالا قرار می‌گیرد. بعد پرستار لایه پلاسما را جدا می‌کند که مملو از پلاکت‌هایی است که فاکتورهای رشد را در طول سانتریفیوژ آزاد کرده‌اند. وقتی که این پلاسما به بیمار تزریق می‌شود، پلاکت‌ها، فاکتورهای رشد و سایر مواد شیمیایی با غلظت بالای موجود در آن به بدن اجازه می‌دهد تا بافت‌های مختلف را بهبود ببخشد، ترمیم کند و یا پس بزند. پلاسمای غنی از پلاکت توانایی قدرتمندی در بازسازی بافت دارد و رنگ آن بسته به محتوای لیپید ممکن است از زرد تیره تا زرد روشن متفاوت باشد.
درمان پی‌آر‌پی شامل تزریق یک سری قطره‌های ریز پلاسمای غنی از پلاکت در ناحیه واژن است. با ورود پلاسمای غنی از پلاکت به جریان خون، فاکتورهای رشد آزاد می‌شوند و به طور طبیعی درم پوست را تحریک می‌کنند. یکی از فاکتورهای رشد (در میان ۲۰ فاکتوری که در حال حاضر برای محققان شناخته شده) که در پلاسمای غنی از پلاکت یافت می‌شود، فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) است.
به نظر می‌رسد تزریق پلاسمای غنی از پلاکت باعث تحریک بازسازی عروق خونی، اعصاب و بافت‌ها می‌شود و در نتیجه بافت‌های واژن انعطاف پذیرتر، حساس‌تر و قابل ارتجاع‌تر می‌شوند.
وقتی که از یک بی‌حس کننده موضعی استفاده می‌شود، این روش ناراحتی کمی ایجاد می‌کند.
ابتدا یک پرستار کرم بی‌حس کننده را روی ناحیه واژن و فرج می‌زند. سپس خون از بیمار گرفته و به مدت پنج دقیقه سانتریفیوژ می‌شود تا پلاسمای غنی از پلاکت آن جدا شود. سپس بعد از بی حس کردن ناحیه فرج به صورت موضعی با یخ و ضد عفونی شدن محل تزریق، پلاسمای منتقل شده به سرنگ، با یک میکروانژکتور پنوماتیک بسیار دقیق و به وسیله یک سوزن ظریف تزریق می‌شود.
درمان پی‌آر‌پی ۱۰۰٪ طبیعی است و هیچ دارویی به پلاسمای غنی از پلاکت اضافه نمی‌شود. این یک درمان پوستی ایمن و قابل اعتماد است که از سال ۲۰۰۳ تاکنون ارائه می‌شود.
به طور کلی، بیمار در چهار جلسه درمانی شرکت می‌کند که بین هر جلسه دو تا چهار هفته فاصله است. هر جلسه درمانی حدود ۶۰-۴۵ دقیقه طول می‌کشد.
ممکن است بیمار با گذشت سه ماه شروع به دیدن نتایج کند. با این حال، مزایای اولیه معمولاً شش ماه بعد از تزریق ظاهر می‌شود که شامل بهبود کیفیت و تراکم پوست است.