عدم کنترل ادرار یا بیاختیاری، وضعیتی است که فرد دچار نشت ادرار میشود بیآنکه کنترلی بر آن داشته باشد. گرچه خیلی از مردان و زنان از این بیماری رنج میبرند، بی اختیاری ادرار فقط یک مشکل پزشکی نیست، چون زندگی عاطفی، روانی و اجتماعی را هم تحت تأثیر قرار میدهد. بسیاری از افرادی مبتلا به این مشکل از انجام کارهای عادی روزمره میترسند و نمیتوانند از توالت خیلی دور بمانند.
مطالعات نشان می دهد که بسیاری از عوامل، خطر عدم کنترل ادرار را افزایش میدهند. مثلا، افزایش سن با این بیاختیاریها مرتبط است؛ بارداری، زایمان و تعداد فرزندان خطر آن را در زنان افزایش میدهد: هم در مورد سزارینیها و هم زایمان های طبیعی.
عدم کنترل یا بیاختیاری ادرار در زنان
زنانی که در حین بارداری به بیاختیاری مبتلا میشوند، احتمالاً پس از این دوره همچنان دچار این اختلال باقی میمانند. پس از یائسگی هم زنان ممکن است دچار این بیماری شوند که به دلیل افت استروژن (هورمون جنسی زنانه) است. با این حال، ثابت نشده که مصرف استروژن بتواند به بیاختیاری ادرار کمک کند.
عدم کنترل یا بیاختیاری ادرار در مردان
مردانی که مشکلات پروستات دارند هم در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بعضی از داروها با این بیماری مرتبط هستند و بعضی دیگر، آن را بدتر میکنند. آمار نشان میدهد که سلامت کلی ضعیف اگر ضعیف باشد نیز خطر این بیماری را افزایش میدهد. دیابت، سکته، فشار خون بالا و سیگار کشیدن هم با این مشکل ارتباط دارند.
چاقی خطر عدم کنترل ادرار را افزایش میدهد و کاهش وزن میتواند عملکرد مثانه را بهبود ببخشد و علائم بی اختیاری ادرار را پایین بیاورد.
عدم کنترل یا بیاختیاری ادرار چه هنگام اتفاق می افتد
مغز و مثانه با هم، عملکرد ادرار را کنترل میکنند، در حالیکه مثانه ادرار را ذخیره و تا زمان تخلیه در خود نگه میدارد. عضلات قسمت تحتانی لگن مثانه را در جای خود نگه میدارند و به طور معمول، عضلات ظریف آن شل است و باعث نگهداری ادرار در مثانه میشود: این در وضعیتی است که گردن (انتهای) مثانه و عضلات اسفنکتر در اطراف مجرای ادرار بسته هستند تا ادرار نشت نکند.
پس از آماده شدن برای ادرار کردن، مغز سیگنالی به مثانه میفرستد تا عضلات مثانه منقبض شوند. با انقباض این عضلات، اسفنکترها باز و ادرار از طریق مجرای ادرار به خارج از بدن هدایت میشود.
مجاری ادرار در زن و مرد
انواع بیاختیاری ادرار
عدم کنترل ادرار بیماری نیست و علايم آن میتوانند مربوط به خیلی از شرایط دیگر باشند و البته این شرایط در زنان و مردان متفاوتاند. به هرحال، این مشکل ارثی و یا فقط یک بخش طبیعی از پیری نیست. چهار نوع بیاختیاری ادرار شناخته شده است:
بیاختیاری استرسی (SUI)
در وضعیت SUI، عضلات ضعیف لگن اجازه میدهند که ادرار نشت کند. این یکی از رایجترین انواع بیاختیاری است که در زنان مسن شایع است و در مردان هم کموبیش دیده میشود.
SUI زمانی اتفاق میافتد که عضلات کف لگن کشیده شده باشند. معمولا فعالیت بدنی مثانه را تحت فشار قرار میدهد و آن را دچار نشتی میکند. با ورزش کردن، راه رفتن، خم شدن، بلند کردن اشیاء، یا حتی عطسه و سرفه هم این مشکل بروز میکند. SUI میتواند از نوع خفیف، متوسط یا شدید و شامل نشت چند قطره تا دفع بخش زیادی از ادرار باشد.
هنوز هیچ دارویی از سوی انجمن غذا و دارو ( FDA) برای درمان SUI تایید نشده است، اما مواردی وجود دارد که میتوانید انجام دهید. روشهای مدیریت SUI شامل تمرینات “کگل” برای تقویت عضلات کف لگن است. تغییر شیوه زندگی، دستگاههای واژینال و مجرای ادراری، پدها و حتی اعمال جراحی از دیگر روشهای مدیریت این بیماری است.