بیماری مزمن کلیه (انگلیسی: Chronic Kidney Disease / به اختصار: CKD) یا نارسایی مزمن کلیه یک بیماری پیشرونده است که می‌تواند در ابتدا عوارض زیادی نداشته باشد، اما با پیشرفت شرایط، شیوع و شدت بیشتری پیدا کند. در این نوشتار با بررسی بعضی از عوارض بالقوه بیماری مزمن کلیه و نحوه مدیریت آنها در طول زمان، آشنا می‌شوید.
عوارض بیماری مزمن کلیه
عملکرد کلیه خیلی زیاد بر سلامت کلی شما تأثیر می‌گذارد؛ چنانچه وقتی کلیه‌های شما خوب کار نکنند، می‌توانند منجر به عوارضی در سایر نقاط بدن شما شوند.
بعضی از نگرانی‌های بالقوهء ناشی از اختلالات کلیه عبارتند از:
- کم خونی (آنِمی): این زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های شما اریتروپویتین (EPO) کافی نمی‌سازند و همین بر توانایی آنها در ساخت گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد. همچنین ممکن است به دلیل سطوح پایین آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک، کم خونی داشته باشید. کم خونی می‌تواند اندام‌ها و بافت‌های حیاتی را از اکسیژن محروم کند.
- ضعف استخوان: اگر کلیه‌های شما خوب کار نکنند، می‌تواند منجر به کاهش سطح کلسیم و افزایش فسفر (هیپر فسفاتمی) و باعث ضعف استخوان‌های شما شود. این امر خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.
- نگهداری مایعات: این زمانی است که بدن شما مایل به حفظ مایعات اضافی است و باعث تورم اندام‌ها (اِدِم)، فشار خون بالا یا تجمع مایع در ریه‌ها می‌شود.
- نقرس: یک نوع آرتریت است که به دلیل تجمع اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود. اسید اوریک از طریق کلیه‌ها فیلتر می‌شود و این بیماری را ایجاد می‌کند.
- بیماری قلبی: کار کلیه‌ها بر قلب یا عروق خونی شما تأثیر می‌گذارد و وقتی به درستی کار نکنند، باعث ایجاد مشکلات قلبی می‌شوند.
- فشار خون بالا: زمانی اتفاق می‌افتد که نیروی پمپاژ خون از طریق رگ‌های خونی شما خیلی زیاد باشد. فشار خون بالا می‌تواند منجر به بدتر شدن عملکرد کلیه و احتباس مایعات و بدتر شدن فشار خون شود.
- هیپرکالمی: افزایش ناگهانی سطح پتاسیم است که ممکن است بر عملکرد قلب تأثیر بگذارد.
- اسیدوز متابولیک: وقتی اسید زیادی در مایعات بدن شما وجود داشته باشد (که کلیه‌ها آن را فیلتر نکرده‌اند)، تعادل pH خون مختل می‌شود. این می‌تواند بیماری کلیوی را بدتر کند و منجر به مشکلاتی مثل از دست دادن استخوان یا عضله و همچنین اختلالات غدد درون‌ریز شود.
- اورمی: عبارتست از تجمع مواد زائد در خون شما که نشان دهنده آسیب کلیه است و می‌تواند علائم مختلفی مثل خستگی، حالت تهوع، بی‌قراری (یا ضعف رفتن) پاها و اختلالات خواب را ایجاد کند.
عوارض طولانی مدت بیماری مزمن کلیه
با پیشرفت بیماری کلیوی، عوارضی بیشتر و با شدت بالاتر رخ می‌دهد. بیماری کلیوی پیشرفته می‌تواند منجر به کیفیت پایین زندگی و افزایش عوارض و مرگ و میر شود.
بعضی از عوارض طولانی مدت عبارتند از:
- سیستم ایمنی ضعیف شده: که شما را مستعد ابتلا به عفونت و بیماری می‌کند.
- نارسایی کلیه: برای ادامه زندگی، بیمار نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد.
- بیماری قلبی: بر اساس تحقیقات سال ۲۰۱۷، این یکی از علل اصلی مرگ و میر در افراد مبتلا به بیماری کلیوی است، به ویژه افرادی که دیالیز می‌شوند.
عوارض عصبی بیماری مزمن کلیه
افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه در معرض خطر ابتلا به اختلالات عروق مغزی مثل سکته هستند.
افرادی که در مرحله پایانی بیماری کلیوی قرار دارند یا تحت دیالیز هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به موارد زیر را دارند:
اختلال شناختی، زوال عقل، سکته مغزی، از جمله سکته‌های ایسکمیک، هموراژیک یا بی صدا، یک دوره طولانی‌مدت وضعیت پزشکی ضعیف (احتمالی) بعد از سکته مغزی و تشنج
با این حال، عوارض عصبی ممکن است در هر مراحل بیماری مزمن کلیه رخ دهد.
عوارض ثانویه بیماری مزمن کلیه
افسردگی یک اختلال رایج در میان افرادی است که با یک بیماری مزمن مثل CKD دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.
تحقیقاتی در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه که دیالیز نمی‌شوند سه برابر جمعیت عمومی افسردگی را تجربه می کنند. اما افسردگی در بین افرادی که دیالیز می‌شوند هم رایج است.
افسردگی ممکن است به دلیل تغییرات روانی اجتماعی و بیولوژیکی ِناشی از دیالیز باشد. افسردگی در بیماری مزمن کلیه با علائم زیر همراه است:
کیفیت پایین زندگی، پیامدهای پزشکی نامطلوب و افزایش مرگ و میر
سایر عوارض ثانویه عبارتند از:
- عفونت‌های پوستی ناشی از خشکی بیش از حد پوست و خاراندن ناشی از خارش شدید
- درد مفاصل، استخوان و عضلات
- آسیب عصبی
- تجمع مایع در اطراف ریه‌ها (افیوژن پلور)
- نارسایی کبد
پیشگیری از بیماری مزمن کلیه
در هر مرحله از بیماری مزمن کلیه، همکاری نزدیک با پزشک مهم است.
هیچ درمانی برای بیماری مزمن کلیه وجود ندارد. اما شما می‌توانید پیشرفت آن و شانس خود را برای ایجاد عوارض ناشی از آن کاهش بدهید.
به عنوان مثال، مدیریت فشار خون بالا و کم خونی می‌تواند خطر عوارض قلبی را کاهش دهد.
انجام منظم آزمایش خون و آزمایش ادرار به تشخیص زودهنگام مشکلات سلامتی کمک می‌کند. پزشک شما عملکرد کلیه را با نظارت بر میزان تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) و آلبومین ادرار زیر نظر خواهد داشت.
تیم مراقبت‌های بهداشتی شما همچنین می‌تواند به شما در مدیریت سایر نگرانی‌های سلامتی مثل دیابت و سطح کلسترول و همچنین وزن شما کمک کنند. کارهای دیگری که می‌توانید برای جلوگیری از عوارض انجام بدهید عبارتند از:
- با یک متخصص تغذیه ملاقات کنید تا مطمئن شوید که نیازهای غذایی شما برآورده می‌شود.
- هر روز کمی فعالیت بدنی داشته باشید.
- به وزن سالم برسید و آن را حفظ کنید.
- هر شب ۷ تا ۸ ساعت بخوابید.
- اگر سیگاری هستید، آن را ترک کنید.
- مکانیسم‌های مقابله‌ای برای مقابله با استرس، اضطراب یا افسردگی را بیاموزید. پزشک شما می‌تواند شما را برای کمک، به یک متخصص سلامت روان یا گروه پشتیبانی ارجاع دهد.
- داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف کنید.
- در مصرف داروهای بدون نسخه (OTC) احتیاط کنید. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می‌توانند به کلیه‌های شما آسیب برسانند. قبل از مصرف داروهای جدید OTC با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
درمان عوارض بیماری مزمن کلیه
درمان عوارض بیماری مزمن کلیه می‌تواند به بهبود علائم مرتبط و کیفیت کلی زندگی شما کمک کند. در صورت عدم درمان، بعضی از عوارض بیماری مزمن کلیه ممکن است تهدید کننده زندگی شوند.
اگر کم خونی دارید، یعنی بافت‌های سراسر بدن شما برای اکسیژن گرسنه هستند. این می‌تواند به اندام‌های حیاتی مثل قلب و مغز آسیب برساند و یا عملکرد کلیه‌های شما را بدتر کند.
درمان کم خونی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عوامل محرک اریتروپوئزیس، که به بدن فرمان می‌دهند گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند.
- مکمل‌های آهن
- انتقال خون
فشار خون بالا یکی از مخرب‌ترین عوارض بیماری مزمن کلیه است که می‌تواند منجر به بیماری قلبی و کاهش عملکرد کلیه شود. درمان فشار خون شامل تغییر رژیم غذایی و ورزش و همچنین داروهای تجویزی برای کاهش آن است.
سایر درمان‌ها به علائم خاص و علت ایجاد آنها بستگی دارد. اگر به سمت نارسایی کلیه پیشرفت کنید، به دیالیز یا پیوند کلیه هم نیاز خواهید داشت.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
چنانچه به بیماری مزمن کلیه مبتلا هستید، مهم است که به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید. در بین ویزیت‌های برنامه‌ریزی شده، اگر علائم شما تغییر کرد یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید.
در صورت تجربه موارد زیر، فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید:
مشکل در تنفس، درد یا فشار قفسه سینه و ضربان قلب سریع یا نامنظم
اینها ممکن است نشانه‌های یک عارضه جدی و تهدید کننده زندگی باشد که نیاز به توجه فوری دارد.
نتیجه
عوارض احتمالی زیادی برای بیماری مزمن کلیه وجود دارد و مهم است که علائم جدید یا بدتر شده را فوراً به پزشک متخصص اورولوژی گزارش بدهید. بسیاری از عوارض این بیماری را می‌شود قبل از اینکه زندگی را تهدید کنند، درمان و مدیریت کرد.
منبع: HealthLine