ترومای کلیه زمانی ایجاد می‌شود که کلیه توسط یک نیروی خارجی آسیب ببیند.

با اینکه کلیه‌ها توسط عضلات پشت و قفسه سینه محافظت می‌شوند، اما ممکن است در نتیجه ترومای بلانت یا ترومای نافذ صدماتی برای آنها رخ بدهد.

• ترومای بلانت: آسیب ناشی از برخورد جسمی که پوست را مجروح نمی‌کند.
• ترومای نافذ: آسیب ناشی از جسمی که پوست را سوراخ کرده و وارد بدن می‌شود.

هر نوع ضربه به کلیه ممکن است از عملکرد خوب آن جلوگیری کند. پس مهم است که در مورد آسیب به کلیه‌های خود، مطالبی بدانید و در صورت نیاز فوراً به مراقبت از آنها اقدام کنید.

در شرایط عادی چه اتفاقی می‌افتد!؟

دستگاه ادراری سیستم زهکشی بدن شامل دو کلیه، دو حالب، یک مثانه و یک مجرای ادرار است.

کلیه‌های سالم شبانه روز برای پاکسازی خون ما کار می‌کنند. این ۲ اندام لوبیایی شکل در نزدیکی ناحیه وسط پشت، درست زیر دنده‌ها و هر کدام از آنها در یک طرف ستون فقرات قرار دارد.

کلیه‌ها فیلتر اصلی بدن هستند و روزانه حدود ۱۵۰ لیتر خون را تمیز و با بیرون کشیدن آب اضافی و مواد زائد آن، حدود ۲-۱ لیتر ادرار تولید می‌کنند. ادرار به طور معمول از کلیه‌ها به سمت مثانه هدایت و از طریق مجرای ادرار خارج می‌شود.

کلیه به عنوان یک فیلتر، خیلی از چیزها را برای حفظ سلامت ما کنترل می‌کند:

1. تعادل مایعات
2. سطوح الکترولیت (به عنوان مثال، سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، اسید)
3. دفع مواد زائد به صورت ادرار
4. تنظیم فشار خون و تعداد گلبول‌های قرمز

وقتی کلیه‌ها آسیب می‌بینند، ممکن است عملکرد خوبی نداشته باشند. در بیشتر موارد، بعضی از آسیب‌ها مشکلات زیادی ایجاد نمی‌کنند. اما آسیب عمده ممکن است به درمان بیشتری مثل دیالیز نیاز داشته باشد.

علائم ترومای کلیه

ترومای کلیه زمانی ایجاد می‌شود که کلیه توسط یک نیروی خارجی صدمه دیده باشد.

۱. ترومای بلانت

بهترین علامت آسیب کلیه، وجود خون در ادرار (هماچوری) است که گاهی حتی با چشم غیر مسلح هم دیده می‌شود. در موارد دیگر، فقط از طریق میکروسکوپ قابل مشاهده است. آسیب‌های کلیه به دلیل این تروما ممکن است هیچ نشانهء بیرونی نداشته باشد و یا ممکن است کبودی روی پشت یا شکم در محل کلیه‌ها دیده شود.

۲. ترومای نافذ

زخم ناشی از چاقو، گلوله یا جسم دیگری که پوست را سوراخ کرده، ممکن است به ترومای نافذ کلیه منجر شود. اما گاهی اوقات ممکن است این زخم‌ها به علت کوچکی به سختی دیده شوند یا گاهی اوقات دور از کلیه باشند.

علل ترومای کلیه

ترومای کلیه می‌تواند به صورت آسیب کلیه به تنهایی یا همراه با سایر اندام‌های آسیب دیده رخ بدهد. کلیه اندام مجاری ادراری است که اغلب در اثر ضربه شدید آسیب می‌بیند.

عوامل ایجاد ترومای بلانت عبارتند از:

• تصادف اتومبیل (به ویژه کودکان در تصادفات رانندگی در معرض آسیب هستند)
• سقوط
• برخورد شدید با یک جسم سنگین به خصوص در پهلوها (بین دنده و باسن)
• عملی که در آن بدن بعد از حرکت سریع ناگهان متوقف می‌شود

عوامل ترومای نافذ عبارتند از:

• گلوله
• چاقو
• هر جسمی که بدن را سوراخ کند

آسیب کلیوی بر اساس میزان بد بودنش در پنج مقیاس رتبه بندی می‌شود. درجه یک به آسیب جزئی مثل کبودی اشاره دارد و درجه پنج شدیدترین آسیب است یعنی وضعیتی که کلیه دچار پارگی و قطع جریان خون می‌شود.

تشخیص ترومای کلیه

یک آزمایش ساده ادرار می‌تواند هماچوری میکروسکوپی را تشخیص دهد.

وقتی پزشک به آسیب کلیه‌ها مشکوک باشد، انجام مطالعات تصویربرداری از هر دو کلیه ضروری می‌شود چون تشخیص را تأیید می‌کند و میزان آسیب را نشان می‌دهد.

۱. توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی‌اسکن

توموگرافی کامپیوتری (CT) با کنتراست داخل وریدی (IV) (رنگ مخصوص) بهترین راه برای ارزیابی آسیب کلیه است. سی تی اسکن تصاویر اشعه ایکس زیادی می‌گیرد و با کنار هم قرار دادن این تصاویر، “برش‌هایی” از قسمت‌های بدن را نشان می‌دهد. وقتی رنگ کنتراست در خون و کلیه جریان می‌یابد، صدمات را می‌شود با وضوح بیشتری مشاهده کرد.

۲. سونوگرافی کلیه

از سونوگرافی هم  برای تشخیص آسیب کلیوی استفاده می‌شود که از امواج صوتیِ منعکس شده از ساختارهای بدن برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کند. اما ممکن است بهترین جزئیات مصدومیت را نشان ندهد.

۳. پیلوگرام داخل وریدی

پیلوگرام داخل وریدی (IVP) از اشعه ایکس برای نشان دادن نحوه حرکت رنگ در سیستم ادراری استفاده و نحوه عملکرد کلیه‌ها را نشان می‌دهد. این رنگ در رگ بازو تزریق می‌شود.

درمان ترومای کلیه

درمان بستگی به وضعیت بیمار، شدت آسیب کلیه و وجود آسیب‌های دیگر دارد.

در صورت پایداری بیمار و عدم وجود آسیب به اندام‌های دیگر، تروما ممکن است بدون جراحی درمان شود. بیمار تا زمانی که دیگر خونی در ادرارش دیده نشود در بیمارستان استراحت می‌کند. او از نزدیک برای خونریزی و سایر مشکلات تحت نظر است و بعد از ترخیص، باید از نظر علائم آسیب کلیوی مثل خونریزی دیررس یا فشار خون بالا تحت نظارت پزشک باشد.

اگر بیمار پایدار نباشد و خون زیادی از کلیه از دست بدهد، ممکن است جراحی انجام شود. جراحی می‌تواند به پزشک کمک کند تا آسیب دیدگی را بهتر ببیند. هدف از جراحی تعمیر و حفظ کلیه آسیب دیده است. اگر بیمار نیاز به جراحی باز برای ترمیم سایر اندام‌ها داشته باشد، جراح کلیه آسیب دیده را هم بررسی و ترمیم می‌کند. گاهی اوقات یک کلیه به شدت آسیب می‌بیند، بنابراین ممکن است نیاز به برداشتنش باشد. خوشبختانه، کلیه‌ها اندام‌های کارآمدی هستند و یک کلیه سالم هم برای سلامتی کافی است.

امروزه بیشتر آسیب‌های کلیه را می‌شود بدون جراحی و خیلی از آنها را با تکنیک‌های کم تهاجمی درمان کرد. یکی از روش‌ها آمبولیزاسیون آنژیوگرافی است. با استفاده از این روش، جراحان می‌توانند از طریق عروق خونی بزرگ در کشاله ران به شریان‌های کلیه برسند و خونریزی را متوقف کنند.

بعد از درمان ترومای کلیه

شایع‌ترین مشکلات بعد از درمان کلیه، نشت ادرار یا تاخیر در خونریزی است که می‌توانند برای رسیدن به دستگاه ادراری با استفاده از تلسکوپ (آندوسکوپی) یا آمبولیزاسیون آنژیوگرافی درمان شوند. اگر این موارد شکست بخورند، ممکن است نیاز به جراحی یا خارج کردن کلیه باشد.

مشکل دیگر یک کیست چرکی (آبسه) است که در اطراف کلیه ایجاد می‌شود. این امر با تخلیه عفونت به کمک لوله‌ای که در داخل  کیست آبسه قرار می‌گیرد، درمان می‌شود. گاهی برای تخلیه آبسه به جراحی نیاز است.

بعضی از بیماران بعد از ضربه شدید کلیوی دچار فشار خون بالا می‌شوند. این ممکن است با دارو، رادیولوژی مداخله‌ای (از جمله قرار دادن استنت) یا جراحی (از جمله برداشتن کلیه) درمان شود.

منبع: Urology Health