عفونت‌های تناسلی مقاربتی

عفونت‌های منتقله از راه جنسی (بیماری‌های مقاربتی) بوسیله بیش از ۳۰ نوع باکتری ، ویروس و انگل ایجاد می‌شوند که می‌توانند از طریق جنسی و غیر جنسی مانند مصرف فراورده‌های خونی آلوده، انتقال بافت، همچنین در طول حاملگی و طی زایمان از طریق مادر آلوده به جنین هم منتقل شوند. این بیماری‌ها با یک بار مبتلا شدن ایمنی ایجاد نمی‌کنند و چنانچه فرد درمان شده با یک بیمار مبتلا به این بیماری‌ها ارتباط جنسی داشته باشد، فرد دوباره مبتلا خواهد شد. بیماری‌های مقاربتی از علل عمده بسیاری از بیماری‌ها با عواقب جدی پزشکی و روانی، ناباروری، ناتوانی حاد طولانی مدت و حتی مرگ می‌باشند، لذا بیماری‌های مقاربتی تاثیر عمیقی بر سلامت جنسی و باروری افراد در سراسر جهان می‌گذارد. عفونت‌های باکتریایی کلامیدیا و سوزاک و سیفلیس از جمله بیماری‌های شایع منتقله از راه جنسی ( STD ) هستند. این بیماری‌ها هم مردان و هم زنان را آلوده می‌کند.

هر روز بیشتر از ۱ میلیون نفر از مردم، مبتلا به یک عفونت منتقله از راه جنسی می‌شوند و هر سال ، حدود ۵۰۰ میلیون نفر با یکی از ۴ بیماری مقاربتی باکتریایی کلامیدیا، سفلیس، سوزاک و تریکومونیاز آلوده می‌شوند.

در ایران، بر اساس اطلاعات موجود در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متاسفانه هم آمار بیماری‌های مقاربتی چون ایدز و هم میزان انتقال ایدز از طریق ارتباط جنسی زنگ خطر مهمی را به صدا در آورده است.

کلامیدیا

شایع‌ترین بیماری منتقله از راه جنسی در میان جوانان است. با هر بار مبتلا شدن به  عفونت های کلامیدیایی (عود بیماری) خطر ابتلا زن به  بیماری التهابی لگن و حاملگی خارج رحمی افزایش می‌یابد، ابتلا به بیماری التهابی لگن می‌تواند باعث ایجاد ناباروری، حاملگی خارج رحمی و درد مزمن لگن شود کلامیدیا به عنوان یک عفونت “خاموش” معروف است زیرا اغلب مردم آلوده هیچ نشانه‌ای ندارند، حتی زمانی که این بیماری علائمی نداشته باشد، کلامیدیا می‌تواند به اندام تناسلی زن آسیب رساند و باعث ناباروری شود.

سیفلیس

نیز یک بیماری منتقله از راه جنسی (STD)  که علت آن باکتری است. فردی که دچارزخم سیفلیس می باشد ۲ الی ۵ برابر بیشتر احتمال ابتلا به HIV نسبت به افراد دیگر را دارد. بیماری سیفلیس می‌تواند به عوارض طولانی مدت و یا مرگ منجر شود، اگربه اندازه کافی و به درستی درمان نشود از جمله عوارضی که ایجاد می‌شود آسیب به اندام‌های داخلی، از جمله مغز، اعصاب، چشم، قلب، عروق خونی، کبد، استخوانها و مفاصل می‌باشد که می‌تواند منجر به مرگ شوند.

سوزاک

در زنان، بیماری سوزاک می‌تواند به رحم یا لوله‌های رحم (فالوپ) منتقل شده و منجربه بیماری التهابی لگن و عوارض ناشی از آن شود. اگر سوزاک درمان نشود می‌تواند باعث ناباروری در زنان و در موارد نادر باعث ناباروری در مردان شود، همچنین ممکن است به خون و مفاصل نیز سرایت کند که این به نوبه خود می‌تواند زندگی را تهدید کند و همچنین می‌تواند خطر ابتلای فرد به ویروس عامل بیماری ایدز را افزایش دهد.

زگیل تناسلی

زگیل تناسلی یا زگیل آنوژنیتال در داخل یا اطراف مقعد و ناحیه تناسلی ایجاد می‌شود و عامل آن ویروسی به نام ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) است. زگیل تناسلی غالباً بدون علامت است و گاهی سال‌ها بعد از عفونت ایجاد می‌شود. زگیل تناسلی به صورت برآمدگی‌های کوچکی دیده می‌شود که گاهی به صورت گروهی و به شکل گل کلم تشکیل می‌شود. از آنجایی که زگیل تناسلی اندازه‌های مختلفی دارد، درمان آن نیز با توجه به بزرگی زگیل انتخاب می‌شود و گستره وسیعی از استعمال پماد ضدویروس تا جراحی با لیزر یا کرایوسرجری را دربرمی‌گیرد. زگیل تناسلی خطرناک نیست، اما به راحتی منتقل می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد. بیمارانی که با علائم مواجه می‌شوند از خارش و در موارد نادر از درد شکایت دارند.

تبخال تناسلی

بیش از ۸۰ درصد افراد دچار عفونت تبخال تناسلی اصلاً اطلاعی از وجود ویروس ندارند. اکثر بیماران هیچ‌گاه متوجه این عفونت ویروسی نمی‌شوند و تا پایان عمر بدون روبرو شدن با هیچ گونه علامتی با این عفونت زندگی می‌کنند. با این حال احتمال دارد که ویروس به همسر فرد مبتلا منتقل شود و ایشان دچار علائم شود. بیماران بدون علامت معمولاً فراموش می‌کنند که هنگام آمیزش از کاندوم استفاده کنند، حال آن که بیماران مطلع از وجود تبخال تناسلی همیشه مقاربت محافظت شده دارند.

عامل تبخال تناسلی ویروس هرپس سیمپلکس است. درد و حساسیت ناحیه عفونی و یا تاول‌های دردناک اطراف ناحیه تناسلی از علائم این بیماری آمیزشی است. اکثر بیماران از روی خارش و سوزش ناحیه تناسلی که چند ساعت قبل از تاول زدن شروع می‌شود، متوجه عود کردن بیماری می‌شوند. این مرحله یعنی دقیقاً قبل از آن که ویروس شروع به تولید تاول‌های تبخال در ناحیه تناسلی کند، بهترین زمان برای شروع درمان ضدویروسی است.

هپاتیت B

ویروس عامل هپاتیت B مانند هپاتیت C به کبد حمله می‌کند و از راه تماس جنسی و خون (برای مثال سوزن سرنگ) منتقل می‌شود. علائم هپاتیت “بی” با عفونت حاد کوتاهی شروع می‌شود که واکنش‌های متفاوتی را در بیماران ایجاد می‌کند، گروهی از بیماران دچار هپاتیت B مزمن می‌شوند و عده دیگری نیز با نقص عملکرد شدید کبد مواجه می‌شوند. بدن اکثر بیماران آنتی بادی‌ها یا پادتن‌هایی را برای مقابله با این ویروس تولید می‌کند و بدن در برابر عفونت‌های بیشتر مقاوم می‌شود. با این حال 5 درصد بیماران دچار این نوع عفونت ویروسی با عوارض جدی مواجه می‌شوند. به خاطر داشته باشید که احتمال انتقال هپاتیت A و C نیز از راه رابطه جنسی وجود دارد، اما این مورد نادر است و به همین دلیل این بیماری‌ها جزء بیماری‌های مقاربتی جنسی به شمار نمی‌آیند.

ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)

ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV آخرین نوع از عفونت‌های مقاربتی جنسی است. ویروس عامل بیماری به سیستم ایمنی حمله می‌کند. HIV در اصل مرگبار و کشنده نیست، اما عفونت‌های خوش خیمی را ایجاد می‌کند که بدن نمی‌تواند با آن‌ها کنار بیاید. این وضعیت همان مرحله نهایی است که HIV  منجر به ایدز (AIDS  ـ سندرم نقص ایمنی اکتسابی) می‌شود و سیستم ایمنی بدن از کار می‌افتد.

HIV نیز مانند هپاتیت B از راه خون، برای مثال سوزن مشترک، یا رابطه جنسی منتقل می‌شود. همچنین احتمال دارد بیماری از مادر به نوزاد نیز سرایت یابد. علائم اولیه HIV نیز مانند هپاتیت B و دیگر بیماری‌های مقاربتی جنسی به سختی تشخیص داده می‌شود و غالباً مانند آنفلوانزا با درد عضلانی و گلو درد و گاهی اسهال و استفراغ همراه است. این تب معمولاً ظرف 2 تا 4 هفته پس از ورود ویروس به بدن پیشرفت می‌کند، هر چند وخیم شدن شرایط بیمار گاهی چند ماه طول می‌کشد. اکثر بیماران ده سال پس از انتقال عفونت و در نتیجه‌ی کاهش وزن و ابتلا به عفونت‌های نامتداول و سرطان متوجه بیماری می‌شوند.

علایم و تشخیص بیماریهای منتقله جنسی

اگر شما در معرض ابتلا به بیماریهای منتقله جنسی هستید، باید در فواصلی از نظر این بیماریها بررسی گردید زیرا همانطور که گفته شد ممکن است برخی از این بیماریها حتی بدون هیچ علامتی فرد را مبتلا کنند. همچنین بسیار مهم و لازم است که شما علایم شایع این بیماریها را بدانید تا در صورت مشاهده آنها، حتی با وجودیکه علایم به نظر شما خفیف باشد، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.

بعضی از علایم شایع این بیماریها عبارتند از:

•     سوزش در ناحیه تناسلی
•     خارش در ناحیه تناسلی
•     خارج شدن ترشحات از پیشابراه و یا واژن
•     زخم در ناحیه تناسلی، دهان و یا مقعد
•     زگیل در ناحیه تناسلی و یا مقعد
•     لمس توده در ناحیه تناسلی و یا مقعد
•     بوی بد و متعفن از ناحیه تناسلی
•     تخلیه مدفوع دردناک

مجدداً قابل تأکید است که از آنجا که در بسیاری از موارد این بیماریها می‌توانند بدون علامت ظاهر شوند، لازم است که افراد در معرض خطر دائماً از نظر این بیماریها بررسی شوند. بسیاری از علایم مانند: زخم‌ها، دانه‌های پوستی و ترشحات ممکن است برای مدتی خاموش شوند که این به معنای درمان بیماری نیست. بسیاری از ویروس‌ها ممکن است دوره‌ای بدون علامت و دوره‌ای علامتدار شوند و در هر حال در بدن باشند. پزشک معمولاً بعد از گرفتن شرح حالی از نحوه فعالیت جنسی، به دقت ناحیه تناسلی، مقعد و دهان را معاینه می‌کند و ممکن است از ترشحات و یا زخمهای باز نمونه بگیرد. گاهی نیاز به آزمایش ادرار می‌شود و یا ممکن است به آزمایش خون نیار باشد.

درمـان

در صورتیکه پزشک به شما گفت که شما مبتلا به یک عفونت منتقله جنسی شده‌اید، میبایستی شریک جنسی خود را مطلع نمایید تا این فرصت را به او بدهید که او نیز مورد بررسی و در صورت نیاز درمان به موقع قرار گیرد. اگر به شریک جنسی خود اطلاع ندهید، او در صورت ابتلا در معرض بیماری خطرناکتر قرار می‌گیرد و شما نیز ممکن است خود مجدداً آلوده شوید. درمان نکردن بیماری‌های مقاربتی علاوه بر ایجاد عوارضی که سلامتی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد باعث هزینه‌هایی می‌شود که فرد باید برای درمان این عوارض متقبل شود. در ضمن بیماران درمان نشده منشاء انتقال بیماری به سایرین خواهند بود.

 از دلایل عدم درمان، عدم تشخیص است. همچنین مردم برای غربالگری و درمان بیماری‌های مقاربتی جنسی با مشکلات متعددی روبرو هستند از جمله این مشکلات، عدم دسترسی به درمان، ناکافی بودن مراکز غربالگری، ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن، کیفیت پایین ارائه خدمات و یا عدم قبول درمان توسط همسر که گاهی باعث نگرش، بی فایده دیدن درمان در یکی از زوجین می‌شود و لذا فرد از درمان خود اجتناب می‌نماید. از جمله مشکلات مربوط به تشخیص به موقع این بیماری‌ها این است که فرد مبتلا به بیماری‌های مقاربتی می‌تواند فاقد علائم آشکار بیماری که شامل ترشحات دستگاه تناسلی در زنان، ترشحات مجرا در مردان، زخم ناحیه تناسلی و درد شکم (به علت انتقال عفونت به تخمدان و لوله‌های رحمی) است، باشد. زنان بیشتر از مردان دچار بیماری‌های مقاربتی می‌شوند و تشخیص بیماری‌های آمیزشی در زنان مشکل‌تر است و عدم تشخیص می‌تواند منجر به بسیاری از عوارض غیر قابل جبران شود.

توصیه های ایمنی

 پرهيز از رفتارهای پرخطر و محافظت نشده جنسی و ترويج رفتارهای سالم ، به عنوان موثرترين راه كار برای پيشگيری از بیماریهای مقاربتی در همه دنيا شناخته شده است. تشخیص صحیح و سریع، درمان موثر و کامل، آموزش در زمینه پیشگیری و کاهش خطر، تشویق به استفاده از کاندوم و درمان به موقع  از اصولی است که می‌تواند باعث کنترل و درمان بیماری‌های آمیزشی شود. تلاش‌های کنونی برای جلوگیری از گسترش امراض بیماری‌های مقاربتی جنسی کافی نیست. با وجود تلاش‌های قابل توجهی که برای شناسایی مداخلات ساده که می‌تواند رفتارهای پرخطر جنسی را کاهش دهد انجام شده است، تغییر رفتار یک چالش پیچیده باقی مانده است.