بالانیت یا بالانیتیس (انگلیسی: Balanitis) التهاب کلاهک یا سر ِآلت تناسلی، مشکلی نسبتاً شایع است که معمولاً جدی نیست، اما اغلب علائم ناراحت کننده دیگری به همراه دارد. بالانیت بیشتر کسانی را که ختنه نکرده‌اند، تحت تاثیر قرار می‌دهد و اغلب باعث التهاب پوست ختنه گاه هم می‌شود.
علل ایجاد بالانیت
بالانیت یا بالانیتیس اغلب توسط نوعی عفونت قارچی ایجاد می‌شود، اما عفونت‌های باکتریایی هم می‌توانند باعث آن شوند. این بیماری اغلب در نتیجه بهداشت نامناسب اتفاق می‌افتد، به خصوص به این دلیل که پوست ختنه گاه می‌تواند رطوبت را به دام بیندازد و محیط مناسبی برای رشد قارچ و باکتری ایجاد کند.
بهداشت نامناسب می‌تواند به معنی عدم شستشوی کافی باشد، اما شستشوی بیش از حد هم می‌تواند باعث تحریک و تورم شود. در حین دوش گرفتن شسته نشدن تمام صابون یا محصولاتی که حاوی مواد محرک مانند عطر و رنگ هستند از روی بدن، هم می‌تواند باعث این امر شود.
سایر علل بالانیت عبارتند از:
- واکنش آلرژیک به کاندوم‌های لاتکس و اسپرم‌کش‌ها
- واکنش آلرژیک به بعضی داروها مثل آنتی بیوتیک‌ها و مسکن‌ها
- عفونت‌های مقاربتی (STIs)، مثل سوزاک و تریکومونیازیس
- گال یا کنه‌های ریز پوستی
- بعضی شرایط پزشکی، مثل دیابت و آرتریت واکنشی
- ایجاد صدمات در نوک آلت تناسلی یا پوست ختنه گاه
انواع بالانیت یا بالانیتیس
سه نوع بالانیت وجود دارد:
- بالانیت زون
گاهی فقط بالانیت نامیده و نوع اولیه این بیماری محسوب می‌شود. این بیماری عمدتاً در افراد میانسال مبتلا به آلت تناسلی ختنه نشده تأثیر می‌گذارد. - بالانیت سیرسینات
این نوع بالانیت ناشی از آرتریت واکنشی است که در اثر عفونت ایجاد می شود. در این نوع بالانیت، التهاب با زخم‌های ریز روی سر آلت تناسلی همراه است. - بالانیت سودو اپیتلیوماتوز کراتوتیک و میکاسئوس
این نوع نادر بالانیت افراد بالای ۶۰ سال را مبتلا می‌کند و باعث ایجاد برجستگی‌های زگیل مانند و پوسته پوسته بر روی کلاهک آلت می‌شود.
افراد در معرض خطر بالانیت
مردان در هر سنی ممکن است به بالانیت یا بالانیتیس مبتلا شوند، اما کودکان زیر ۴ سال و میانسالان و افراد ختنه نشده بیشتر در معرض خطر قرار دارند. افراد مبتلا به فیموز (پوست ختنه گاه سفت‌شده که به سمت عقب کشیده نمی‌شود) هم در معرض خطر بیشتری هستند. با افزایش سن، پوست ختنه‌گاه شل و راحت‌تر جمع می‌شود (حدود ۵ سالگی).
نحوه انتقال بالانیت
بالانیت یک علامت است تا بیماری و بنابراین قابل انتقال نیست. با این حال، ممکن است ناشی از عفونت‌ها باشد و از راه جنسی یا به وسیله کنه‌ها به دیگران منتقل شوند. عفونت‌های تناسلی مقاربتی می‌توانند در طول رابطه جنسی واژینال، مقعدی و دهانی منتقل شوند. گال و بعضی از بیماری‌های مقاربتی هم می توانند از طریق تماس پوست به پوست منتقل شوند. گال، که بسیار مسری است، می تواند از طریق لباس‌ها و ملافه‌های آلوده هم منتقل شود.
علائم بالانیت یا بالانیتیس
تورم و قرمزی سر آلت تناسلی شایع‌ترین علامت این بیماری است که اغلب پوست ختنه گاه را درگیر می‌کند. بسته به علت ایجادش، بالانیت همچنین ممکن است باعث موارد زیر شود:
- درد، حساس شدن و سوزش در اطراف کلاهک
- پوست ختنه گاه تنگ و براق
- خارش پوست کلاهک
- ترشح غیر معمول آلت تناسلی
- حساس شدن سر آلت تناسلی
- ترشح غلیظ و سفید زیر پوست ختنه گاه (اسمگما)
- بوی بد آلت تناسلی
- ادرار دردناک
- تورم غدد لنفاوی کشاله ران
تشخیص بالانیت
بالانیت یا بالانیتیس معمولاً در طی معاینه فیزیکی قابل تشخیص است چون بیشتر علائم آن با چشم دیده می‌شود. ولی آزمایشات دیگری برای تعیین علت آن مورد نیاز است و اینکه چه آزمایش‌هایی تجویز شود به علائم بیمار بستگی دارد. آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عبور یک سواب از دهانه مجرای ادرار برای بررسی عفونت‌های مقاربتی و سایر عفونت‌ها
- آزمایش ادرار برای بررسی علائم عفونت یا دیابت
- آزمایش خون برای بررسی علائم عفونت، دیابت و سایر شرایط
- یک نمونه خراش دادن پوست برای بررسی کنه‌ها در زیر میکروسکوپ
درمان بالانیت
درمان بالانیت یا بالانیتیس معمولاً با بهبود بهداشت دستگاه تناسلی از طریق شستن و خشک کردن زیر پوست ختنه‌گاه و اجتناب از استفاده از محصولات بهداشتی حاوی محرک‌های بالقوه مثل عطرها شروع می‌شود.
اگر این بیماری ناشی از واکنش آلرژیک به بعضی محصولات یا داروها باشد، پزشک می‌تواند به شما در یافتن جایگزین‌های مناسب کمک کند. به عنوان مثال، انواع مختلف دارو یا روش‌های بازدارندهء بدون لاتکس و بدون اسپرم کش.
برای کمک به تسکین التهاب و درمان علت زمینه‌ای می‌شود از درمان‌های دیگر استفاده کرد:
- کرم های ضد قارچ
اگر التهاب ناشی از عفونت قارچی باشد، ممکن است کرم‌هایی مثل کلوتریمازول یا میکونازول تجویز شوند.
- کرم های ضد خارش
کرم های ضد خارش بدون نسخه و تجویزی می‌توانند به رفع خارش و قرمزی کمک کنند.
- کرم های استروئیدی
کرم‌های حاوی کورتیکواستروئید می‌توانند به تسکین التهاب و خارش کمک کنند.
- آنتی بیوتیک‌ها
اگر ناشی از یک بیماری مقاربتی باشد، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود. مصرف آنتی بیوتیک و مدت زمان آن بستگی به نوع بیماری مقاربتی بیمار دارد.
- درمان دیابت
اگر دیابت دارید، پزشک شما یک برنامه درمانی برای مدیریت آن توصیه می‌کند که معمولاً شامل ترکیبی از داروها و اصلاح شیوه زندگی برای کنترل قند خون شماست.
- ختنه
در صورت بروز علائم مکرر بالانیت یا فیموز، پزشک ممکن است ختنه را برای برداشتن پوست ختنه گاه و جلوگیری از علائم و عوارض بعدی توصیه کند.
عوارض بالانیت یا بالانیتیس
در صورت عدم درمان، بالانیت می‌تواند باعث التهاب مزمن و منجر به عوارض زیر شود:
- لیکن اسکلروزوس
زمانی رخ می‌دهد که لکه‌های سفید و سفت روی پوست ایجاد شود و در جریان ادرار و مایع منی از طریق مجرای ادرار اختلال ایجاد کند.
- بافت اسکار
بالانیت طولانی‌مدت می‌تواند منجر به ایجاد اسکار در اطراف کلاهک شود و پوست ختنه‌گاه را بیش از حد سفت کند که در نتیجه دیگر نمی‌تواند رو به عقب روی کلاهک جمع شود.
- ضایعات اولسراتیو
بالانیت می‌تواند باعث زخم‌ها و تاول‌های دردناکی شود که با ایجاد زخم و خونریزی به مرور به اسکار تبدیل می‌شوند. زخم‌های باز خطر ورود باکتری‌ها و ویروس‌های دیگر را به بدن افزایش می‌دهد.
- افزایش خطر ابتلا به سرطان
التهاب مزمن خطر ابتلا به چندین نوع سرطان را افزایش می‌دهد. بر اساس تحقیقات، بالانیت، پوستیت، لیکن اسکلروزوس آلت تناسلی و فیموز با خطرات بالاترِ سرطان آلت تناسلی مرتبط هستند.
درمان سریع بالانیت و هر علت زمینه‌ای می‌تواند خطر عوارض را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و شانس شما را بهبود بخشد.
نحوه پیشگیری از ابتلا به بالانیت یا بالانیتیس
پیشگیری از بالانیت یا بالانیتیس اغلب به سادگی رعایت بهداشت مناسب است تا مانع از تحریک پوست و تجمع رطوبت و باکتری‌های اضافی در زیر پوست ختنه گاه شود. برای انجام این کار، به طور منظم با استفاده از صابون بدون عطر حمام کنید و مطمئن شوید که زیر پوست ختنه گاه خود را تمیز و به آرامی خشک کنید.
از استفاده مواد شیمیایی بر سطح و اطراف اندام تناسلی خود مثل صابون‌ها و مواد شوینده، ژل‌ها یا لوسیون‌های حاوی رنگ و عطر خودداری کنید. همچنین اگر حساسیت دارید، نباید از اسپرم کش‌ها استفاده کنید.
در طول دوره آزمایشات منظم برای بیماری‌های مقاربتی، برای انجام فعالیت جنسی از کاندوم یا سایر روش‌های بازدارنده استفاده کنید.
زمان مراجعه و مشاوره با پزشک متخصص
اگر علائم بالانیت را دارید یا اگر درمان بالانیت شما جواب نداده است، با یک پزشک متخصص اورولوژی مشورت کنید و در صورت بروز علائم عفونت، مثل تب، درد، التهاب شدید و تخلیهء چرک از ناحیه درگیر، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
منبع: هلث‌لاین