بی‌اختیاری ادراری دقیقا چیست؟
اگر در کنترل مثانه خود مشکل دارید، ممکن است دچار بی‌اختیاری ادرار شوید و یا احتمال دارد که موقع خنده، سرفه یا عطسه، ادرارتان نشت کند. در موارد شدیدتر، حتی به طور ناگهانی میل به دستشویی رفتن پیدا می‌کنید اما به توالت نرسیده، ادرارتان از دست می‌رود. بی‌اختیاری یک علامت است نه یک بیماری و در بسیاری از موارد، ناشی از داشتن مثانه بیش فعال است.
حدود ۳۳ میلیون آمریکایی با مثانه بیش فعال سروکار دارند. با افزایش سن، احتمال بروز بی‌اختیاری ادراری در شما بیشتر می‌شود. تقریباً نیمی از آمریکایی‌های ۶۵ ساله و بالاتر از آن احساس فوریت، نشت ادرار یا هر دو را گزارش می‌کنند.
علائمی که تجربه می‌کنید به نوع بی‌اختیاری که دارید بستگی دارد:
- بی‌اختیاری ادراری استرسی: هر زمان که کاری انجام می‌دهید که به مثانه‌تان فشار می‌آورد، ادرارتان نشت می‌کند: مثل سرفه، عطسه، ورزش یا خندیدن.
- بی‌اختیاری ادراری فوریتی (مثانه بیش فعال): ماهیچه‌های مثانه شما منقبض می‌شوند و قبل از اینکه خود را به توالت برسانید ادرارتان از دست می‌رود. یعنی نیاز فوری به توالت رفتن و نشت ادرار به دنبال هم صورت می‌گیرند.
- بی‌اختیاری ادراری سرریز: مثانه شما نمی‌تواند به طور کامل تخلیه شود و بنابراین بیش از حد پر و باعث نشتی می‌شود.
- بی‌اختیاری ادراری عملکردی: شما یک وضعیت جسمی یا روحی دارید که مانع از آن می‌شود که میل طبیعی به توالت رفتن داشته باشید یا قبل از اینکه خیلی دیر شود خود را به دستشویی برسانید.
- بی‌اختیاری ادراری کامل: مثانه شما نمی‌تواند چیزی را ذخیره کند، بنابراین مدام ادرار می‌کنید.
- بی‌اختیاری ادراری مختلط: شما علائم دو یا چند نوع بی‌اختیاری (معمولاً بی‌اختیاری استرسی و فوری) را با هم تجربه می‌کنید.
بی‌اختیاری می‌تواند مزمن یا گذرا باشد: بی‌اختیاری مزمن در طولانی مدت رخ می‌دهد و بی‌اختیاری گذرا بعد از درمان ِعلت، از بین می‌رود.
بی‌اختیاری ادراری مختلط چیست؟
بی‌اختیاری ادراری مختلط معمولاً ترکیبی از بی‌اختیاری‌های فوری و استرسی است. به طور کلی زنان بیشتر از مردان در معرض بی‌اختیاری ادراری هستند. حدود ۴۵٪ از زنان بی‌اختیاری ادراری دارند و حدود ۱۴٪ هم از بی‌اختیاری مختلط رنج می‌برند.
علائم بی‌اختیاری ادراری مختلط
افرادی که بی‌اختیاری ادراری مختلط دارند معمولاً علائم بی‌اختیاری استرسی و فوری را با هم تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، ممکن است در حال تجربه بی‌اختیاری ِناشی از موارد زیر باشند:
خندیدن، سرفه کرد، عطسه کردن و ورزش کردن؛ که این علائم معمولاً نشان دهنده بی‌اختیاری استرسی است. یا ممکن است یک هوس ناگهانی برای توالت رفتن پیدا کنید و بلافاصله دچار نشتی شوید که این معمولاً مشخصهء بی‌اختیاری فوری است.
علت بی‌اختیاری مختلط چیست و چه کسانی در معرض خطر آن هستند؟
بی‌اختیاری مختلط معمولاً به دلیل ترکیبی از همان عواملی ایجاد می‌شود که باعث بی‌اختیاری‌های استرسی و فوریتی می‌شود. بی‌اختیاری استرسی ناشی از ضعف ِعضلات کف لگن است که مثانه را پشتیبانی می‌کنند و همچنین ضعف در عضلات کنترل کننده دفع ادرار که در نتیجهء آن، مجرای ادرارتان نمی‌تواند بسته بماند.
بی‌اختیاری استرسی ممکن است به دلایل زیر رخ بدهد:
- بارداری
- زایمان
- جراحی یا پرتودرمانی در ناحیه واژن (زنان)، رکتوم یا پروستات (مردان)
- آسیب به لگن
- چاقی
اگر ماهیچه‌های دیواره مثانه شما بیش از حد منقبض شوند، دچار بی‌اختیاری فوری می‌شوید که می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:
- اضطراب
- یبوست
- عفونت دستگاه ادراری (UTI)
- شرایط موثر بر سیستم عصبی
نحوه تشخیص بی‌اختیاری ادراری مختلط
پزشک با پرسیدن از علائم شما شروع می‌کند:
- چه زمانی میل به توالت رفتن پیدا می‌کنید؟
- چند وقت یکبار دچار نشتی می‌شوید؟
- معمولاً در حال انجام چه کاری هستید که ناگهان دچار نشتی می‌شوید؟
یادداشت روزانه عادات توالت رفتن و نشتی‌هایتان می‌تواند به شما کمک کند به سؤالات پزشک خود درست پاسخ بدهید.
برای تشخیص بی‌اختیاری مختلط، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها را به شما بدهد:
- آزمایش ادرار: پزشک شما احتمال عفونت ادراری را بررسی می‌کند.
- معاینه عصبی: این به پزشک شما اجازه می‌دهد تا هر گونه مشکل عصبی را تشخیص دهد.
- تست استرس: پزشک تعیین می‌کند که آیا ادرار شما موقع سرفه کردن از دست می‌رود یا خیر.
- حجم باقیمانده ادرار بعد از تخلیه: پزشک مقدار ادرار باقیمانده در مثانه را بعد از ادرار کردن اندازه می‌گیرد.
- سیستوسکوپی یا اورتروسکوپی: این به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل مثانه و مجرای ادرار شما را برای احتمال هر گونه مشکل ساختاری بررسی کند.
درمان بی‌اختیاری ادراری مختلط
این درمان‌ها می‌توانند به علائم استرس و بی‌اختیاری فوری کمک کنند:
ورزش و تمرین
- تمرینات عضلات لگن (Kegels): ماهیچه‌هایی را که برای نگه داشتن و رهاسازی ادرار استفاده می‌شوند، شل و سفت می‌کنید تا با گذشت زمان، این عضلات تقویت شوند و بتوانند مجرای ادرار شما را بسته نگه دارند.
- تمرین مثانه: شما در بازه‌های زمانی معین مثلا هر ۴۵ دقیقه یکبار به دستشویی می‌روید و به تدریج، این فاصله زمانی را افزایش می‌دهید. اینکار به تقویت عضلات مثانه‌تان کمک می‌کند.
دارو درمانی
پزشک ممکن است یکی از موارد زیر را برای آرام کردن عضلات مثانه بیش فعال تجویز کند:
- اکسی بوتینین (دیتروپان)
- تولترودین (دترول)
- داریفناسین (Enablex)
تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به مثانه هم می‌تواند عضلات مثانه بیش فعال را آرام کند.
رویکردها
در موارد شدیدتر بی‌اختیاری، ممکن است یکی از موارد زیر برای‌تان ضروری باشد:
- پساری: برای حمایت از دیواره‌های واژن، در درون واژن قرار می‌گیرد تا از فرو افتادن مثانه به سمت پایین و روی واژن جلوگیری کند.
- ابزار مجرای ادرار: اینها در داخل مجرای ادرار قرار می‌گیرند تا از نشت آن جلوگیری کنند.
- تحریک کف لگن: یک جریان الکتریکی به عضلات کف لگن فرستاده می‌شود که می‌تواند بر تخلیه مثانه شما تأثیر بگذارد. این تحریک باعث انقباض عضلات می‌شود و ممکن است بسته شدن مجرای ادرار را بهبود ببخشد.
- تزریق: یک ماده حجیم کننده به ناحیه اطراف مجرای ادرار تزریق می‌شود تا آن را بسته نگه دارد و از نشت ادرار جلوگیری کند.
- جراحی: در موارد نادر، ممکن است عمل اسلینگ لازم باشد. پزشک شما یک نوار از بافت بدن خودتان یا مواد ساخته شده توسط انسان برای حمایت از مجرای ادرار و جلوگیری از نشت ایجاد می‌کند.
بی‌اختیاری ادراری گذرا
گذرا یعنی موقت. این نوع بی‌اختیاری ناشی از یک وضعیت پزشکی است که بعد از درمان آن، باید بهتر شود.
علائم بی‌اختیاری ادراری گذرا
اگر بی‌اختیاری گذرا دارید، یک بیماری زمینه‌ای مانع از رفتن شما به دستشویی یا احساس نیازتان به ادرار کردن می‌شود و در نتیجه ادرار شما نشت می‌کند.
علت آن چیست و چه کسانی در معرض خطرآن هستند
اگر یکی از شرایط زیر را تجربه کنید ممکن است در معرض خطر بی‌اختیاری گذرا باشید:
- عفونت مجرای ادرار
- تولید ادرار اضافی
- حس دائمی ِنیاز به دفع ادرار
- نازک شدن و کوچک شدن بافت‌های واژن (آتروفی واژن)
- یبوست
بعضی از داروها ممکن است منجر به بی‌اختیاری شوند، از جمله:
- داروهای کاهش‌دهنده فشار خون
- مسکن‌ها
- داروهای ضد افسردگی
نحوه تشخیص و درمان بی‌اختیاری ادراری گذرا
- پزشک اورولوژیست ابتدا در مورد علائم‌تان و داروهایی که مصرف می‌کنید می‌پرسد.
- اگر یک بیماری زمینه‌ای مثل بیماری پارکینسون ندارید، پزشک نمونه ادرارتان را برای آزمایش عفونت مجاری ادرار می‌گیرد.
- اگر بی‌اختیاری عارضه جانبی یکی از داروهای شما نباشد و عفونت ادراری هم نداشته باشید، پزشک ممکن است شرایط پزشکی زمینه‌ای خاص را آزمایش کند.
وقتی پزشک علت بی‌اختیاری‌تان را مشخص کرد، با شما برای ایجاد یک برنامه درمانی فردی مشاوره می‌کند. درمان علت اصلی می‌تواند علائم شما را کاهش دهد.
بی‌اختیاری بی‌اختیاری ادراری مختلط و گذرا کامل
بی‌اختیاری کامل با نشت مداوم ادرار مشخص می‌شود که نوعی بی‌اختیاری نادر است.
علائم بی‌اختیاری ادراری کامل
بعضی از افراد نشتی کمی دارند و بعضی دیگر مقادیر بیشتری نشت می‌کنند. به هر حال، در هر دو حالت نشتی دائمی است.
علت بی‌اختیاری ادراری کامل چیست و چه کسانی در معرض خطراند
بی‌اختیاری کامل ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- وجود یک مشکل ساختاری در مثانه شما
- جراحی لگن که به مثانه شما آسیب می‌رساند
- آسیب نخاعی یا بیماری مثل مولتیپل اسکلروزیس که از عبور سیگنال‌های عصبی بین مثانه و مغز جلوگیری می‌کند.
- فیستول یا سوراخ بین مثانه و واژن (در زنان)
نحوه تشخیص و درمان بی‌اختیاری ادراری کامل
پزشک ابتدا علائم شما را ارزیابی و مشخص می‌کند که آیا نشتی‌تان ثابت است یا خیر. اگر چیزی که تجربه می‌کنید بی اختیاری کامل باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای رفع فیستول یا آسیب به مثانه توصیه کند.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است استفاده از سوند را به شما توصیه کند که لوله نازکی است و در مجرای ادرار شما قرار می‌گیرد تا مثانه‌تان را تخلیه کند.
پوشیدن نوار بهداشتی یا سایر محصولات جاذب هم می‌تواند به از بین بردن رطوبت و پنهان کردن بوی آن کمک کند.
پس از تشخیص بی‌اختیاری ادراری کامل
نتایج بستگی به این دارد که چه چیزی باعث بی‌اختیاری ادراری شما شده است. مثلا بی‌اختیاری مختلط با تغییر سبک زندگی، دارو و جراحی قابل درمان است، اما بی‌اختیاری گذرا معمولاً زمانی که مشکل را درمان کردید از بین می‌رود. بعضی از علل بی‌اختیاری کامل، مثل فیستول، قابل درمان هستند.
اگر علائم شما بدتر شد یا ادامه پیدا کرد، با پزشک خود مشورت کنید. او می‌تواند برنامه درمانی شما را ارزیابی و در صورت نیاز توصیه‌های جدیدی ارائه کند.
نحوه پیشگیری از بی‌اختیاری ادراری
بی‌اختیاری ادراری همیشه قابل پیشگیری نیست، اما بعضی تغییرات سبک زندگی ممکن است به کاهش فوریت و نشت ادرار کمک کند.