آیا می دانید از هر ده نفر یک نفر در طول زندگی دچار سنگ کلیه می‌شود؟ مطالعات اخیر نشان داده که میزان سنگ کلیه در سراسر دنیا رو به افزایش است. بنیاد ملی کلیه آمریکا با کمک متخصصین سنگ کلیه بر آنست تا با رد بعضی از افسانه‌ها و باورهای غلط در مورد سنگ کلیه، به شما کمک کند که از آن در امان بمانید.
سونا، یوگای گرم و ورزش‌های سنگین ممکن است برای سلامتی شما مفید باشند، اما می‌توانند منجر به سنگ کلیه شوند. چرا؟ چون از دست دادن آب از طریق تعریق، چه به دلیل این فعالیت‌ها و چه به خاطر گرمای تابستان، منجر به تولید ادرار کمتر می‌شود؛ در واقع هرچه بیشتر عرق کنید، کمتر ادرار می‌کنید و این یعنی اینکه به مواد معدنی ایجاد کنندهء سنگ، اجازه می‌دهید تا در کلیه‌ها و مجاری ادراری رسوب کرده و انسداد ایجاد کنند.
یکی از بهترین اقداماتی که می‌توانید برای جلوگیری از سنگ کلیه انجام دهید، نوشیدن آب فراوان است که باعث دفع زیاد ادرار می‌شود. بنابراین، مطمئن شوید که به خوبی آب بدن خود را حفظ می‌کنید؛ به خصوص زمانی که درگیر ورزش یا فعالیت‌هایی هستید که باعث تعریق زیاد می‌شود.
اگزالات به طور طبیعی در خیلی از غذاها از جمله میوه‌ها و سبزیجات، آجیل و دانه‌ها، غلات، حبوبات و حتی شکلات و چای یافت می‌شود که نمونه‌هایی از آن عبارتند از: بادام زمینی، ریواس، اسفناج، چغندر، شکلات و سیب‌زمینی شیرین. مصرف متعادل این غذاها ممکن است برای افرادی مفید باشد که بدن‌شان سنگ‌های اگزالات کلسیمی می‌سازد که نوع اصلی سنگ‌های کلیه‌اند.
یک تصور غلط رایج این است که حذف غذاهای غنی از اگزالات از رژیم غذایی خود به تنهایی احتمال تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیمی را کاهش می‌دهد. این در تئوری ممکن است درست باشد ولی از دیدگاه سلامت کلی، رویکردی هوشمندانه نیست. اکثر سنگ‌های کلیه زمانی تشکیل می‌شوند که همزمان با تولید ادرار توسط کلیه‌ها، اگزالات به کلسیم متصل شود.
خوردن و نوشیدن غذاهای غنی از کلسیم و اگزالات با هم در طول وعده غذایی مهم است. با انجام این کار، اگزالات و کلسیم به احتمال زیاد قبل از شروع پردازش کلیه‌ها در معده و روده به یکدیگر متصل می‌شوند و احتمال تشکیل سنگ کلیه را کاهش می‌دهند.
اما کلسیم، اسمش بد در رفته است! به احتمال زیاد به دلیل نام و ترکیب آن، خیلی‌ها این تصور را دارند که کلسیم مقصر اصلی سنگ‌های کلسیم-اگزالات است. دکتر متخصصی می‌گوید: “من هنوز در کمال تعجب بیمارانی را می‌بینم که با وجود کاهش مصرف کلسیم به دستور پزشک‌شان، همچنان دچار سنگ می‌شوند. این بیماران غافل‌اند که با کاهش مصرف کلسیم، در واقع خطر ابتلای خود به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.”
به جای کلسیم، سدیم را در رژیم غذایی خود کاهش بدهید و غذاهای غنی از کلسیم را همراه با غذاهای غنی از اگزالات ترکیب و مصرف کنید.
دفع سنگ کلیه اغلب به عنوان یکی از دردناک‌ترین تجربیاتی است که یک فرد می‌تواند داشته باشد، اما متأسفانه، این اتفاقی نیست که فقط یک بار رخ بدهد. مطالعات نشان داده‌اند که داشتن حتی یک سنگ، شانس ابتلا به سنگ‌های دیگر را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. متخصصی می‌گوید: “بیشتر مردم مایلند هر کاری لازمست انجام دهند تا مطمئن شوند که دیگر درد سنگ کلیه برای‌شان تکرار نمی‌شود.” ولی متأسفانه افراد بعد از اولین تجربه، فراموش می‌کنند که تغییرات مورد نیاز را در نحوه زندگی و رژیم غذایی ایجاد کنند.
تحقیقات انجام شده توسط محققین نشان می‌دهد کسانی که سنگ کلیه دارند همیشه به توصیه‌های نفرولوژیست، اورولوژیست و متخصص ادرار توجه نمی‌کنند. حدود ۱۵٪ از بیماران مبتلا به سنگ کلیه داروهای تجویز شده را مصرف نکردند و ۴۱٪ از آنها، توصیه‌های تغذیه‌ای را که از عود سنگ جلوگیری می‌کرد پیروی نکردند. بدون داروهای مناسب و تنظیم رژیم غذایی، سنگ‌ها می‌توانند عود کنند و این سنگ‌های عودکرده معمولا نشانه‌ای از مشکلات دیگر از جمله بیماری‌های کلیوی هستند.
خیلی مهم است که داروهای رژیمی را در کنار داروهای تجویزی مصرف کنید. اگر سیترات ادرار پایین باشد و سطح pH ادرار خیلی پایین (یا خیلی اسیدی) باشد، برای کمک به پیشگیری از تشکیل دیگر سنگ‌های خاص، سنگ‌های مزمن کلیه اغلب با یک سیترات قلیایی (کمتر اسیدی) مثل سیترات پتاسیم درمان می‌شوند. آب مرکبات حاوی سیترات (اسید سیتریک) است، اما ممکن است مقادیر زیادی از آن مورد نیاز باشد. مواظب مصرف شکر هم باشید. سیترات قلیایی را می‌شود تجویز کرد و بدون نسخه در دسترس است. سیترات قلیایی را می‌توان با مواد معدنی مثل سدیم، پتاسیم یا منیزیم برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ تجویز کرد. هدف، افزایش سیترات ادرار (برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی) و افزایش pH ادرار (یا کاهش اسیدی یا قلیایی شدن ادرار برای جلوگیری از اسید اوریک و سنگ‌های سیستینی) است. در واقع هدف حفظ تعادل pH است. با یک پزشک یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی در مورد اینکه کدام گزینه‌های درمانی برای شما مناسب است، از جمله محصولات بدون نسخه و داروهای خانگی صحبت کنید. افراد مبتلا به بیماری کلیوی، بسته به مرحله بیماری کلیوی یا سایر عوامل، ممکن است نیاز به دریافت سدیم، پتاسیم یا سایر مواد معدنی داشته باشند.
علاوه بر سنگ‌های اگزالات کلسیمی، یکی دیگر از انواع رایج سنگ‌های کلیه، سنگ‌های اسید اوریکی است. گوشت قرمز، گوشت اندام‌های داخلی احشام و صدف دارای غلظت بالایی از یک ترکیب شیمیایی طبیعی به نام پورین هستند. متخصصی می‌گوید: «مصرف زیاد پورین منجر به تولید بیشتر اسید اوریک و تولید بار اسیدی بیشتر برای دفع توسط کلیه‌ها و دفع بالاتر اسید اوریک هم منجر به کاهش pH کلی ادرار می‌شود؛ به این معنا که ادرار اسیدی‌تر شده و سنگ‌های اسید اوریکی راحت‌تر تشکیل می‌شوند.»
برای جلوگیری از سنگ‌های اسید اوریک، مصرف غذاهایی که پورین زیادی دارند مثل گوشت قرمز، گوشت اندام‌های داخلی و صدف‌ها را کاهش دهید و از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید که بیشتر حاوی سبزیجات و میوه‌ها، غلات کامل و لبنیات کم‌چرب است. مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر را هم محدود کنید، به ویژه آنهایی که حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا هستند. مصرف الکل را کم کنید چون می‌تواند سطح اسید اوریک خون را افزایش دهد؛ درست به همین دلایل از رژیم‌های غذایی پرچرب هم خودداری کنید. مصرف کمتر پروتئین حیوانی و مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات به کاهش اسیدیته ادرار و کاهش احتمال تشکیل سنگ کمک می‌کند.
