سیتولوژی شامل بررسی سلول‌های بدن در زیر میکروسکوپ است. در سیتولوژی ادرار (Urine Cytology)، پزشک به سلول‌های جمع‌آوری‌شده از نمونه ادرار نگاه می‌کند تا ببیند چه نوع سلول‌هایی در ادرار از بدن شما حذف می‌شوند. سیتولوژی ادرار، آزمایشی برای بررسی سلول‌های غیر طبیعی در ادرار است که در کنار آزمایش‌ها و روش‌ها، برای تشخیص سرطان‌های دستگاه ادراری مثل سرطان مثانه، سرطان حالب و سرطان مجرای ادرار استفاده می‌شود.
در صورت وجود خون در ادرار (هماچوری) پزشک ممکن است آزمایش سیتولوژی ادرار را توصیه کند. برای افرادی که سرطان مثانه در آنها تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گرفته‌اند، آزمایش سیتولوژی ادرار می‌تواند به تشخیص وخامت بیماری کمک کند.
توجه به این نکته مهم است که این آزمایش به تنهایی سرطان را شناسایی نمی‌کند و همچنین نمی‌تواند سرطان را کاملاً رد کند. سیتولوژی ادرار در یافتن سرطان‌های بزرگ‌تر و تهاجمی‌تر از سرطان‌های کوچک و کند رشد بهتری دارد. این روش با بیوپسی تفاوت دارد، چون به جای تکه‌هایی از بافت، تک تک سلول‌ها را بررسی می‌کند. سلول‌های سیتولوژی ادرار راحت‌تر از بافت به دست می‌آیند و باعث ناراحتی کمتر و خطر کمتری برای بیمار می‌شوند. گاهی اوقات بعد از نتایج غیرطبیعی سیتولوژی ادرار، بیوپسی هم برای روشن شدن تشخیص ضروری است.
چه موقع به سیتولوژی ادرار نیاز است؟
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر، پزشک ممکن است آزمایش سیتولوژی ادرار را تجویز کند:
- وجود خون غیر قابل توضیح در ادرار شما
- سوزش در هنگام ادرار
- درد مداوم در هنگام ادرار
این آزمایش همچنین وضعیت کسانی را که عفونت مجاری ادراری یا سرطان داشته‌اند یا در معرض خطر بالای سرطان مثانه قرار دارند، بررسی و انواع بیماری‌های ویروسی را شناسایی می‌کند. اما آزمایش سیتولوژی ادرار نمی‌تواند به تنهایی برای تشخیص سرطان استفاده شود. اگر سلول‌های آتیپیک یا سرطانی شناسایی شوند، پزشک شما احتمالاً یک روش سیستوسکوپی و سی‌تی اسکن را برای بررسی بیشتر مثانه و مجاری ادراری توصیه می‌کند.
نحوه انجام سیستوسکوپی
سیستوسکوپی با استفاده از یک سیستوسکوپ، یک لوله نازک با یک دوربین کوچک در انتهای آن انجام می‌شود و بین ۲۰-۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
از آنجایی که اولین ادرار صبحگاهی شما برای ساعات زیادی در طول شب در مثانه باقی مانده، ممکن است سلول‌هایش تخریب شده و برای سیتولوژی ادرار مفید نباشند. با این حال، این بدان معنا نیست که شما باید درست قبل از آزمایش ادرار کنید. در واقع، ممکن است لازم باشد چند ساعت قبل از سیستوسکوپی ادرار را در مثانه نگه دارید.
برای انجام سیستوسکوپی، پزشک ضمن تمیز کردن پوست اطراف مجرای ادرار (لوله‌ای که از مثانه خارج می‌شود)، از ژل موضعی برای بی حس کردن این ناحیه استفاده و بعد سیستوسکوپ را به مجرای ادرار و از بالا به مثانه وارد می‌کند. ممکن است کمی فشار و میل به ادرار کردن احساس کنید. پزشک اول ادرار شما را در یک ظرف استریل تخلیه و بعد سوند را خارج می‌کند.
این روش خطر کمی عفونت یا خونریزی را به همراه دارد. نمونه ادرار شما توسط پزشک متخصص‌تان برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. آسیب‌شناس سلول‌های نمونه ادرار را زیر میکروسکوپ شناسایی و انواع آن را یادداشت می‌کند و به دنبال نشانه‌هایی می‌گردد که ممکن است نشان دهنده سرطان باشد و بعد نتایج آزمایش سیتولوژی ادرار شما را برای پزشک‌تان ارسال می‌کند تا او نتایج را به شما گزارش بدهد. از پزشک خود بپرسید که چه مدت باید منتظر نتایج خود باشید.
اصطلاحات رایج آزمایشگاهی
آزمایشگاه‌های مختلف روش‌های مختلفی برای توصیف نتایج آزمایش سیتولوژی ادرار دارند. بعضی از کلمات رایج مورد استفاده در گزارش‌های آسیب شناسی عبارتند از:
- نمونه نامطلوب
معنی آن اینست که سلول‌های کافی یا انواع نامناسب سلول در نمونه ادرار شما یافت نشد و ممکن است لازم باشد آزمایش را تکرار کنید.
- منفی
این بدان معناست که هیچ سلول سرطانی در نمونه ادرار شما شناسایی نشد.
- غیر معمول
این نشان می‌دهد که بعضی از ناهنجاری‌ها در سلول‌های نمونه ادرار شما یافت شده اما آن‌قدر غیرطبیعی نبودند که سرطان محسوب شوند.
- مشکوک
سلول‌های ادرار غیر طبیعی‌اند و ممکن است سرطانی باشند. - مثبت
یک نتیجه مثبت نشان می‌دهد که سلول‌های سرطانی در ادرار شما پیدا شده است.
منبع: مایو کلینیک