سیستکتومی در واقع یک عمل جراحی برای برداشتن مثانه است و روش برداشتن کل مثانه سیستکتومی رادیکال نامیده می‌شود. در مردان، این عمل معمولاً شامل برداشتن پروستات و وزیکول‌های منی هم می‌شود. در زنان، سیستکتومی رادیکال معمولا شامل برداشتن رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بخشی از واژن هم هست.

پس از برداشتن مثانه، جراح شما همچنین باید روش جدیدی برای ذخیره ادرار و خروج آن از بدن ایجاد کند. به این حالت انحراف مسیر ادرار می‌گویند. جراح شما در مورد گزینه‌های انحراف ادرار که برای‌تان مناسب است با شما صحبت خواهد کرد.

سیستکتومی رادیکال برای درمان سرطانی که به بافت عضلانی مثانه حمله کرده به کار می‌رود یا سرطان مثانه غیرتهاجمی عود کننده و سیستکتومی جزئی، اگرچه به ندرت انجام می‌شود، برای برداشتن تومور سرطانی در بخش جدا شده از مثانه بکار می‌رود. سیستکتومی ساده (برداشتن فقط مثانه) ممکن است درمانی برای شرایط غیر سرطانی (خوش‌خیم) باشد.

 

دلایل انجام جراحی سیستکتومی

ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است سیستکتومی را برای درمان‌های زیر توصیه کند:

• سرطانی که از مثانه شروع می‌شود یا به مثانه سرایت می‌کند.
• بی نظمی در سیستم ادراری که در بدو تولد وجود دارد.
• اختلالات عصبی یا التهابی که بر سیستم ادراری تأثیر می‌گذارد.

اینکه چه نوع سیستکتومی و بازسازی انجام شود به چیزهای زیادی بستگی دارد، مثل سلامت کلی و ترجیحات و نیازهای مراقبتی شما.

خطرات جراحی سیستکتومی

سیستکتومی یک جراحی پیچیده و شامل دستکاری خیلی از اندام‌های داخلی شکم شماست. به همین دلیل، سیستکتومی خطرات خاصی را به همراه دارد، از جمله:

• خون ریزی
• لخته شدن خون در پاها
• رسیدن لخته‌های خون به ریه‌ها یا قلب
• عفونت
• بهبود ضعیف زخم
• آسیب به اندام‌ها یا بافت‌های مجاور
• آسیب اندامی به دلیل واکنش بیش از حد بدن به عفونت (سپسیس)
• و به ندرت، مرگ ناشی از عوارض جراحی

سایر خطرات مرتبط با انحراف مسیر ادرار بسته به روش انتخابی است، اما عوارضش ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کم‌آبی بدن
• کاهش عملکرد کلیه
• عدم تعادل در مواد معدنی ضروری
• کمبود ویتامین B-12
• عفونت مجاری ادراری
• سنگ کلیه
• از دست دادن کنترل مثانه (بی‌اختیاری ادرار)
• انسداد روده و ایجاد مانع برای عبور غذا یا مایعات از روده
• انسداد در یکی از لوله‌های حالب (حمل کننده‌های ادرار)

بعضی از عوارض ممکن است تهدید کننده زندگی یا نیازمند بستری شدن در بیمارستان باشند. ممکن است برای اصلاح مشکلات به جراحی دیگری نیاز داشته باشید. در طول بهبودی تیم جراحی شما اطلاعاتی در مورد زمان تماس با تیم مراقبت یا زمان مراجعه به اورژانس در اختیار شما قرار می‌دهد.

 

نحوه آماده شدن برای جراحی سیستکتومی

قبل از سیستکتومی، با جراح، متخصص بیهوشی و سایر اعضای تیم مراقبت در مورد سلامتی خود و هر عاملی که ممکن است بر جراحی‌تان تأثیر بگذارد صحبت خواهید کرد، از جمله در باره موارد زیر:

• شرایط پزشکی طولانی مدت
• آلرژی دارویی
• واکنش‌های قبلی به بیهوشی
• آپنه انسدادی خواب

همچنین باید با تیم جراحی استفاده خود را از موارد زیر بررسی کنید:

• داروهای تجویزی و بدون نسخه
• ویتامین‌ها، داروهای گیاهی یا سایر مکمل‌های غذایی
• الکل
• سیگار
• مواد مخدر تفریحی
• نوشیدنی‌های کافئین دار

اگر سیگار می‌کشید، با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد کمک‌هایی که برای ترک سیگار نیاز است صحبت کنید. سیگار می‌تواند بر بهبودی شما بعد از بیهوشی و جراحی تاثیر بگذارد.

رژیم غذایی و داروها قبل از جراحی سیستکتومی

جراح شما ممکن است از شما بخواهد که ۲-۱ روز قبل از جراحی یک رژیم غذایی کاملا مایع داشته باشید. احتمالاً باید بعد از نیمه شب قبل از عمل، خوردن و نوشیدن را متوقف کنید. دستورالعمل‌هایی هم در مورد داروهایی که نباید در روزهای قبل از جراحی مصرف کنید، دریافت خواهید کرد.

 

روش انحراف مسیر ادرار

تیم جراحی شما در مورد نوع انحراف ادراری که خواهید داشت با شما صحبت خواهند کرد. با انحراف مسیر ادرار، شما بعد از برداشتن مثانه روش جدیدی برای ذخیره ادرار و خروج آن از بدن خواهید داشت. اهداف انحراف مسیر ادرار، امکان ذخیره سازی ایمن و دفع به موقع ادرار است. پزشکان شما همچنین می خواهند کیفیت زندگی شما را تا حد امکان حفظ کنند.

انواع مختلف انحراف ادرار ممکن است نیازمند دستگاه‌های مختلفی باشد، از جمله لوله‌ها یا کیسه‌های جمع آوری ادرار. چون این دستگاه‌ها باید به درستی استفاده و تمیز شوند، یک پرستار یا سایر اعضای تیم مراقبت شما را در مورد نحوه استفاده و مراقبت از آنها آموزش می‌دهد. این به شما یا ارائه‌دهنده مراقبت کمک می‌کند تا بعد از جراحی خودتان این کار را به عهده بگیرید.

 

آنچه می‌توانید انتظار داشته باشید

گزینه‌های جراحی سیستکتومی عبارتند از:

• جراحی باز
  این روش از یک برش منفرد روی شکم برای دسترسی به لگن و مثانه استفاده می‌کند.

• جراحی کم تهاجمی
  با کمک جراحی کم تهاجمی یا لاپاراسکوپی، جراح چندین برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند تا ابزارهای جراحی مخصوصی برای دسترسی به حفره شکم را وارد بدن‌تان کند.

• جراحی رباتیک
  جراحی رباتیک نوعی جراحی کم تهاجمی است که جراح پشت یک کنسول می نشیند و از راه دور ابزارهای جراحی رباتیک را کنترل می‌کند.

 

در طول روش جراحی سیستکتومی

به شما بیهوشی عمومی داده می‌شود تا در طول جراحی خواب باشید. در این حین جراح شکم شما را برش می‌دهد: یک برش بزرگ‌تر برای جراحی باز یا چند برش کوچک‌تر برای جراحی کم تهاجمی یا رباتیک.

جراح مثانه را از بافت‌های اطراف خارج می‌کند. اگر درمان برای سرطان مثانه باشد، جراح غدد لنفاوی مجاور را هم که بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند برمی‌دارد. این غدد در آزمایشگاه بررسی می‌شوند تا معلوم شود آیا سرطان به آنها سرایت کرده یا خیر.

در مردان، سیستکتومی رادیکال شامل برداشتن پروستات و وزیکول‌های منی و در زنان، شامل برداشتن رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بخشی از واژن است. اینکه چه مقدار از مجرای ادرار حفظ می‌شود به نوع انحراف ادراری که جراح ایجاد می‌کند بستگی دارد.

بعد از برداشتن مثانه، جراح شما یک انحراف ادرار ایجاد می‌کند: یک سیستم جدید برای خارج کردن ادرار. گزینه‌ها عبارتند از:

• مجرای ایلئال
  جراح از قطعه‌ای از روده کوچک برای ایجاد یک مجرا استفاده می‌کند و حالب‌هایی که قبلاً به مثانه متصل بودند به این مجرا وصل می‌شوند. ادرار به داخل این مجرا و از سوراخی در دیواره شکم (استوما) به خارج از بدن می‌رود و به کیسه ای که زیر لباس‌تان قرار می‌گیرد تخلیه می‌شود. ادرار به طور مداوم در این کیسه جمع می‌شود، که باید مرتب تخلیه شود.

• مخزن کنترل ادرار
  در طی این روش، جراح از قطعه‌ای از روده برای ایجاد یک کیسه در داخل شکم استفاده می‌کند که مثل مجرای ایلئال، به حالب‌ها و استوما در دیواره شکم متصل است. به این ترتیب، این کیسه ادرار را ذخیره می‌کند و برای تخلیه آن، یک لوله نازک یا سوند را داخل استوما قرار می‌دهند.

• بازسازی یک مثانه جدید
  جراح از بخشی از روده استفاده و بافت‌ها را به مثانه کروی تبدیل می‌کند و آن را در همان محل مثانه اصلی قرار می‌دهد تا به حالب‌ها و مجرای ادرار متصل شود. این مثانه جدید مثل مثانه قبلی‌تان کار می‌کند اما ممکن است برای تخلیه کامل آن نیاز به استفاده از سوندی داشته باشید که در مجرای ادرارتان قرار داده می‌شود.

بعد از عمل جراحی سیستکتومی

بعد از بیهوشی عمومی، ممکن است عوارض جانبی مثل درد گلو، لرز، خواب آلودگی، خشکی دهان، حالت تهوع و استفراغ داشته باشید. در این صورت ممکن است داروهایی برای کاهش علائم دریافت کنید.

از صبح بعد از جراحی، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است از شما بخواهد که اغلب بلند شوید و راه بروید. پیاده روی باعث بهبودی و بازگشت عملکرد روده می‌شود، گردش خون را بهبود می‌بخشد و به جلوگیری از سفتی مفاصل و لخته شدن خون کمک می‌کند.

بازگشت آهسته عملکرد معمولی روده یک تاخیر مکرر در بهبودی بعد از سیستکتومی رادیکال است. اگر یک عمل باز داشته‌اید، احتمالاً ۷-۵ روز در بیمارستان خواهید بود. اما با یک عمل کم تهاجمی، زمان بهبودی شما در بیمارستان ممکن است کوتاه‌تر باشد.

قبل از اینکه بیمارستان را ترک کنید، یک پرستار یا ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی دستورالعمل‌های کتبی در مورد مراقبت از زخم و دستورالعمل‌هایی برای زمان تماس با تیم مراقبت یا دریافت مراقبت‌های فوری به شما می‌دهد. بسته به نوع روش انحراف ادراری که انجام شده، دستورالعمل‌هایی در مورد مراقبت، تمیز کردن و استفاده از دستگاه‌ها هم خواهید داشت.

 

قرار ملاقات‌های بعدی

احتمالاً در چند هفته اول بعد از سیستکتومی و دوباره بعد از چند ماه برای مراقبت‌های بعدی به کلینیک باز خواهید گشت. در این قرار ملاقات‌ها، پزشک شما بررسی می‌کند تا مطمئن شود که دستگاه ادراری فوقانی شما به اندازه کافی تخلیه می‌شود و عدم تعادل الکترولیت‌ها در شما وجود ندارد.

شما یک برنامه مادام العمر از قرار ملاقات‌های منظم برای پیگیری و نظارت بر عملکرد مثانه جدید یا سایر انحرافات ادراری خواهید داشت. اگر برای درمان سرطان مثانه سیستکتومی انجام می‌دهید، پزشک معاینات پیگیری منظم را برای بررسی عود سرطان توصیه می‌کند.

 

بازگشت به فعالیت‌ها

در طی شش هفته اول بعد از عمل جراحی، ممکن است نیاز باشد فعالیت‌هایی مثل بلند کردن، رانندگی، حمام کردن و بازگشت به محل کار یا محل تحصیل را محدود کنید. شما باید بتوانید بلافاصله بعد از جراحی دوش بگیرید.

 

نتایج عمل جراحی سیستکتومی

سیستکتومی و انحراف ادرار از درمان‌های مهم برای افزایش طول عمرند. اما این جراحی‌ها باعث تغییرات مادام العمر در عملکرد ادراری و جنسی می‌شوند که می‌تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد. با گذشت زمان و پشتیبانی، یاد می‌گیرید که این تغییرات را مدیریت کنید. از تیم مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید که آیا منابع اجتماعی یا گروه‌های حمایتی وجود دارد که بتوانند به شما کمک کنند.

 

دفع ادرار پس از سیستکتومی

مثانه جدید خیلی شبیه مثانه اصلی شما عمل می‌کند اما مدتی طول می‌کشد تا به خوبی کار کند. بلافاصله بعد از جراحی، ممکن است در کنترل مثانه (بی اختیاری ادرار) دچار مشکل شوید و این ممکن است تا زمانی اتفاق بیفتد که مثانه جدید به اندازه سایز یک مثانه معمولی کشیده و عضلات حمایت کننده‌اش قوی‌تر شوند که این به حفظ یک برنامه منظم دفع ادرار کمک می‌کند. ممکن است برای تخلیه کامل مثانه نیازمند استفاده از سوند باشید.

اگر استوما دارید، مراقبت مناسب از استوما به جلوگیری از عوارض کمک می‌کند. شما باید کیسه جمع‌آوری ادرار را خالی و یا چندین بار در روز از سوند از طریق استوما استفاده کنید. همچنین باید به دستورالعمل‌های نگهداری و دور انداختن دستگاه‌ها توجه دقیق داشته باشید.

تیم مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند ضمن پشتیبانی از شما به سوالات‌تان پاسخ دهد.

تغییرات جنسی سیستکتومی

سیستکتومی و انحراف ادرار اغلب بر فعالیت جنسی تأثیر می‌گذارد. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا یک متخصص سلامت جنسی می‌تواند راه‌هایی را برای بهبود تجربیات جنسیِ شما و شریک‌تان توصیه کند تا نگرانی‌هایتان برطرف شود.

برای زنان، برداشتن بخشی از بافت‌های واژن در حین جراحی می‌تواند تحریک جنسی یا مقاربت را بعد از جراحی ناراحت‌کننده کند. آسیب عصبی همچنین می‌تواند بر برانگیختگی و توانایی ارگاسم تأثیر بگذارد.

برای مردان، آسیب عصبی در طول جراحی می‌تواند بر توانایی نعوظ تأثیر بگذارد. برداشتن وزیکول‌های منی و پروستات به این معناست که دیگر انزال نخواهید داشت. در حالی که ممکن است مردان هنوز هم بتوانند ارگاسم ولی از نوع «خشک» داشته باشند.

ممکن است به دلیل استوما یا کیسه بیرونی در موقع رابطه جنسی احساس ناراحتی کنید. برای به حداقل رساندن نشت احتمالی، کیسه را قبل از رابطه خالی کنید. روکش کیسه، ارسی یا یک رویه محکم می‌تواند کیسه را از آسیب دور نگه دارد. همچنین می‌توانید فعالیت‌ها یا موقعیت‌های جنسی متفاوتی را آزمایش کنید تا ببینید چه روشی برای شما راحت‌تر است.

 

منبع: مایو کلینیک